《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tēsaⁿ koàn Tēsaⁿ chiuⁿ Tú khaisí ê ha̍kseng 第三卷 第三章 Tú開始ê學生

作者 Tâi e̍k:Ko Tekchiong,Siutēng Lîm Chùnio̍k & Chng Hūiphêng 2024.04.28




Tēsaⁿ chiuⁿ Tú khaisí ê ha̍kseng


Koh kòe chi̍t lépài, chitsî lán só͘ ài chùba̍k·ê, m̄sī tī hitê bô lâng kàu ê khòngiá kah Mô͘kúi teh kauchiàn ê Iésu, sī hitê chengsîn íkeng chhéⁿngō͘, thoatchhut kíntiuⁿ ê sengoa̍h, hôeho̍k kàu phó͘thong ê chengsîn lâi kah phó͘thong lâng teh chòhóe kaupôe ê Iésu. I sī chin ìài khiākhí tī Galílaiah lâi kah hiahê tansûn, hó kaupôe ê chohsitlâng chòhóe ónglâi.

Kachài hitê nîlāu ê Iôhaneh sī chin hó kìtî, nā bô, lán sī ē sitlo̍h hitê siūchhì liáu chi̍tlépài lāi siōng chhùbī ê kò͘sū, to̍h sī teh kóng khí Iésu chhōetio̍h siōng chákî ê ha̍kseng, hit sîchūn ê kò͘sū. Máthài, Mákhó, íki̍p Lūka lóng sī kóngkhí tī Chú ê senggâi tiong hiahê tiōngiàu ê sūkiāⁿ niāniā. In lóng ū kìchài kiōngtông ê le̍ksú, íki̍p chho͘tāi kàuhōe só͘ liûthoân ê kiōngtông ê hokim. Chóng·sī tī in ê kò͘sū, ū làng chēchē chām bô kóngkhí. Lán tīchia só͘ beh kóng chit chàn sī in só͘ làukau ê tiám, in kìchài hitê siūchhì ê kò͘sū liáu, to̍h lóng sòachiap kóngkhí Iésu tī Galílaiah ê thoântō ê sū, iáukoh tī hit tiongkan só͘ū tútio̍h·ê, in sī lóng bô kìchài pòaⁿhāng.

Chóng·sī hitê tiàm tī hn̄ghn̄g Êhusoh ê lāu ha̍kseng Iôhaneh, ū hiankhui chiahê hokimsu, iā tha̍kliáu bô siáⁿmi̍h boánchiok, tī i ê simlāi ná teh pó͘chhiong tī hiahê kò͘sū tiong só͘ làng phāng ê só͘chāi. I tha̍ktio̍h siūchhì ê kò͘sū liáu, hit sî lán thang liāusióng i ū chhut siaⁿ kóng, Ai ah! in lóng hutlio̍k siūchhì āu hiahê kîī ê kúiáji̍t kú ê kò͘sū! i tha̍ktio̍h Iésu hiánjiân chhutthâu chio ha̍kseng lâi tamtng chithūn, hit sî i tī simlāi chin kîkoài, siūⁿ kóng, in thái ē lóng bô kóngkhí goán tongsî ánchóaⁿ kah I se̍ksāi ê chêng kéng.

Iôhaneh ū chēchē pa̍t lâng só͘ bô ê, thang siàuliām ê kìek, inūi i tī Iésu ê sin piⁿ, ū thang tittio̍h chēchē chin súi ê kìek. I tī simlāi siôngsiông siūⁿtio̍h hiahê sū, sòa lâi kóng hō͘ chènglâng thiaⁿ, iā sóa kā hiahê súisúi ê kìek lâi kìchài tī i ê hokimsu ê lāibīn.

Tī i lóngchóng ê kìek ê tiongkan, tēit tùhiān·ê, to̍h sī ē kìtit tī gō͘cha̍p nî chêng , ū chi̍t ēpo͘, ioklio̍k sì tiámcheng ê sî só͘ kenggiām·ê, to̍h sī i tī hit sî chiah chho͘chho͘ kìⁿ tio̍h i ê Chú ê bīn. Hit ji̍t sī i itseng ê kìliāmji̍t. I tekkhak bô hutlio̍k hit ji̍t ê kenggiām, i ū kā Iésu siūchhì āu itchiu lāi ê sū lóng kì·khílâi, ia̍h hitê kìliāmji̍t sī chò hit itchiu kan ê tô͘ ê tiongsim. Si̍tchāi chin chhùbī, lán thang kóng, hit ji̍t tōabīn sī lán ê pàila̍k, in ê Anhiohji̍t. Inūi i ū kìchài tùi hit ji̍t khí, liânliân sì ji̍t kú só͘ tútio̍h ê sū, ia̍h sòa kóngkhí chiahê ji̍t liáuāu, koh kòe saⁿ ji̍t tī Galílaiah ê Κaná ū hunin ê iânsia̍h. Hittia̍p Iûthàilâng ê hongsio̍k, sī tiāⁿtio̍h tī pàisaⁿ chò hunin. Só͘í lán thang tùi pàisaⁿ sǹg tòtńg, kàu chêng lépài ê pàisì, lâi siūⁿ hit tiongkan só͘ tútio̍h ê sūsi̍t.

Chhiáⁿ chùì lâi khòaⁿ i só͘ pâilia̍t ê chêngkéng, thâu chi̍tji̍t sī pàisì. Iôhaneh sī kah i ê siansiⁿ kiâⁿsélé Iôhaneh chòhóe tī Bēthaniah, i ū kah chi̍ttīn ê siàuliân ê tângphōaⁿ, to̍h sī ū khǹg himbō͘ khah kosiōng ê sim·ê, tāike kah kui tōatīn ê chènglâng tùi Galílaiah lo̍hlâi thiaⁿ chitê sin ê sianti Iôhaneh ê kàsī. In cheksî tòe i lâi chò i ê ha̍kseng, sòa chū ánne tiàm tī i ê sin piⁿ, kàu thóhái ê sîkî chiah koh tókhì Galílaiah.

Kiâⁿsélé Iôhaneh ê thoântō, ū putchí iôchoah Baalsūtàn ê choân tē, tìkàu hō͘ khiākhí tī Êlúsalem̀ ê Hoatlīsài lâng khòaⁿchò iàukín, ū chhe tāipiáu lâi thàmmn̄g i. Tī hitê pàisì, tōabīn sī Iésu tùi khòngiá tòtńg lâi ê chìnchêng ji̍t, hiahê sùchiá ū chiâu kàu. Chitê tōa ê soankàusu choânjiân ēng sêngsi̍t, bô únmôa ê thāitō͘ lâi chi̍hchiap in. Khiok i mā sī lóng bô siáⁿmi̍h sū thang únba̍t. "Chhiáⁿ kā goán kóng, lí sī siáⁿ lâng?" "Góa m̄ sī Kitok." "Che sī ánchóaⁿ? lí sī Eliiah?" "Sī." "Lí sī hitê sianti?" "Sī." "Nāsī ánne, lí sī siáⁿ lâng? hō͘ goán thang hôehok chhe goán· ê. Lí tio̍hkóng kakī sī siáⁿ lâng?" "Góa to̍h sī teh kiò tī khòngiá· ê, i ê siaⁿ, kóng, siuti̍t Chú ê lō͘, chhinchhiūⁿ sianti Isáiah só͘ kóng· ê." "Lí nā m̄ sī Kitok, ia̍h m̄ sī Eliiah, ia̍h m̄ sī hitê sianti, ánchóaⁿ kiâⁿsélé ah?" "Góa ēng chúi kiâⁿsélé; ū khiā tī lín tiongkan· ê, lín m̄bat i."

"Kehji̍t," kiâⁿsélé Iôhaneh ū kah kúi miâ ê tikí, chòhóe teh khiā ê sî, hutjiân ū khòaⁿkìⁿ Iésu, tùi la̍k lépài chêng I só͘ únbi̍t hitê soaⁿio ê lō͘ chhut·lâi, ǹg in tāike chìnchêng teh kiâⁿ. I ê kiâⁿta̍h sī chinchiàⁿ iàsiān ê khoán, hit sìcha̍p ji̍t kú thang chheⁿkiaⁿ ê kíntiuⁿ ê chengsîn, iáu ū hiánchhut tī I ê bīnmāu; tī I ê ba̍kchiu iáu ū hiánchhut pa̍t sèkài ê kongchhái tī·leh. Kiâⁿsélé Iôhaneh khaksi̍t tī íchêng ū teh kîkoài, tàu/kàuté Iésu sī únbi̍t khì tī tó ūi. Chitsî i cheksî jīntit I, to̍h ēng jia̍tsêng kiongkèng ê thāitō͘ lâi pò i ê tângphōaⁿ, kóng,"lí khòaⁿ, Siōngtè ê iûⁿko, to̍h sī tamtng sèkan ê chōe·ê. Chitê to̍h sī góa só͘ bat kóng·ê, góa bat khòaⁿkìⁿ Sèng Sîn chhinchhiūⁿ chíⁿá tùi thiⁿ kànglo̍h hioh tī I ê téngbīn. Góa bat khòaⁿkìⁿ, sòa lâi kiànchèng chitê sī Siōngtè ê kiáⁿ."

Chitê Êhusoh ê lāu kàmtok, koh chi̍t pái kámkak tio̍h siàuliân ê khìkhài, inūi i ū koh siūⁿtio̍h chásî chho͘chho͘ khòaⁿkìⁿ Iésu hit sî i ê sim siū kámtōng kàu ánchóaⁿ. Inūi i chai i só͘ khòaⁿkìⁿ·ê, sī tī láuchá ê tiongkan Isulael lâng só͘ teh himbō͘ thènghāu· ê, sī beh tamtng sèkan ê chōe, taⁿ lán ê tāngtàⁿ·ê.

Iôhaneh koh chìnchêng lâi hôesióng hit sî ê kìek, to̍h sī kóng, koh keh ji̍t, to̍h sī in ê Anhiohji̍t, tī hit ēpo͘, Iôhaneh ū kah i ê tângphōaⁿ Antole̍h teh tâmlūn in ê siansiⁿ ê sū, úntàng iā sī teh tâmlūn Iésu ê sū, hitsî Iésu ū tútú beh kiâⁿ kòe khe kîⁿ ê lō͘. Lán thang sióngsiōng kiâⁿsélé Iôhaneh, simlāi úntàng ū siū kámtōng, chiah lâi khan i ê siàuliân ê tângphōaⁿ ê chhiú, pí kóng,"lí khòaⁿ! Siōngtè ê iûⁿko!"Siōngtè ê iûⁿko! In iáubōe khòaⁿkìⁿ Siōngtè ê iûⁿko siū tèng tī Golgóthah ê íchêng, chūjiân sī bētàng liáukái hitê lóngchóng ê ìgī. Chóng·sī in ê sim ū chhut tùi thu̍tjiân ê chhiongtōng, hótáⁿ lâi tòe I, to̍h sī "ū nn̄gê ha̍kseng thiaⁿ i só͘ kóng, to̍h tòe Iésu."tōabīn sī inūi kiâⁿsélé Iôhaneh khiok iáu sī ū kòjîntek ê ìài tī·leh, Chóng·sī hitê ìài sī bētàng kìmchí in tòe Iésu. Iôhaneh chíū sī chò i ê Chú ê sianhong niāniā.

Hit nn̄gê siàuliân ê thóhái lâng, beh chhuthoat lo̍hkhì khe kîⁿ, hit sî lán thang sióngsiōng, in úntàng sī chin kiaⁿkiànsiàu, kiaⁿkiaⁿ, chin bē koànsì ê khoán, chi̍tsim hoaⁿhí ài kah Iésu kóngōe, iā chi̍tsim kiaⁿhiâⁿ m̄ káⁿ. Iésu chi̍tē thiaⁿkìⁿ in ê khapō͘ siaⁿ, to̍h oa̍tthâu khòaⁿkìⁿ in teh tòe I, chhinchhiūⁿ tī ta̍k sîtāi, I ū oa̍t thâu lâi khòaⁿ hiahê himbō͘ ài tòe I, iáukoh bô támliōng ê ha̍kseng kāngkhoán. I ēng chhinchhiat, biánlē ê ōe lâi mn̄g in kóng,"Lín teh chhōe siáⁿmi̍h?" Iésu kóng chit kù, hoānsè I ê ìsù sī teh chhì in, ài hoànkhí in ê sim, lâi kakī símmn̄g in só͘ teh chhōe·ê. Iésu sī ài in chaiiáⁿ, Iésu sī bô iàukín lâng ê gûgōng, loánjio̍k, ló͘tūn, íki̍p kîtha, putkò kantaⁿ ài lâng tī simlāi ē hiáu kámkak, kóng,"Góa sī teh chhōe Siōngtè. Góa sī ài ho̍ksāi Lí."

Chit nn̄gê siàuliân ê chngkhalâng thiaⁿliáu sī chin chheⁿkiaⁿ, chin hūnloān, tìkàu bōehiáutit tio̍h ánchóaⁿ ìn, sòa mn̄g kóng,"La̍hbí, Lí sī tiàm tī tóūi?" Ah! Iésu chaiiáⁿ in ê khiàmkhoeh. I to̍h kā in kóng,"Lín lâi to̍h ē khòaⁿkìⁿ."I to̍h chhōa in kàu I só͘ tòa hitê m̄chiâⁿmi̍h, sèsè ê chhùá; hit ji̍t in ū kah Iésu chòhóe tòa. Iôhaneh ê kìek sī putchí bêng; hôekò͘ pòaⁿ sèkí chêng ê sū kàu chin siôngsè kóng,"hitsî ioklio̍k sì tiámcheng." ánchóaⁿ I ēthang hutlio̍k hitsî ê chêngkéng? In tī hit ji̍t ê àmthâuá, kantaⁿkah Iésu chòhóe tiàm tīhia, sòa siūtio̍h I kántan ê khoánthāi, iā sòa chūiû lâi kah I tâmlūn, mn̄g I tang, mn̄g I sai, lâi thiaⁿ I ê kàsī, iā hitsî I úntàng ū tùi in kóngkhí koanhē I ê sim tio̍h ánchóaⁿ ūitio̍h jînlūi ê chōeok lâi kankhó͘, íki̍p tùi tī Siōngtèkok I jia̍tsêng ê kèōe kah hibāng ê sū, tī āulâi in siūⁿtio̍h hitsî ê chêngkéng, kám m̄ sī kámkhài bû liōng! Iésu ū tôngchêng in, tìkàu ū hoànkhí in hoaⁿhí lâi ùiùi kóngkhí in ê chìkhì. Lán khaksìn I thiaⁿliáu úntàng ū tùi in kóng, tōabīn I ê khoán tútú sī ài kóng ánne,"ū chi̍t ji̍t góa ài lín nn̄g lâng, khiā tī góa ê sin piⁿ lâi pangchō͘ góa."Chit chióng ōe sī gâu chhuipek lâng ê sim, ē ínchhōa lâng, hoathui lâng só͘ū ê hó ê pō͘hūn.

Chhì siūⁿ chit nn̄gê siàuliân lâng, tī hitê móa thiⁿchheⁿ ê àmmê, līkhui I tòtńg khì in tau, hitsî in ê simkoaⁿ úntàng chin kîkoài koh chin jia̍t, úntàng simsim liāmliām tosī teh susiúⁿ hitê sin ê pêngiú."lán úntàng tòe I, iā koh beh tòe I kàu sí." Hit ēhng in khòaⁿ choân sèkài sī lóng piànōaⁿ liáuliáu, itchhè lóng ōaⁿ chò sin.

Iôhaneh kóng, hit àm khì chhōe Iésu· ê,"kîtiong chi̍tê sī Símòng, Piattò͘ ê hiaⁿtī Antole̍h."iáu hitê sī i púnsin, i sī khiampi m̄ káⁿ kóng. Antole̍h tī hit àm kah Iésu kaupôe liáu, simlāi kámkak bû siōng ê hoaⁿhí khoàilo̍k, to̍h cheksî khì chhōe i ê hiaⁿtī."Símòng! goán íkeng tútio̍h Mesíiah ( hoane̍k to̍h sī Kitok )lah nē!" Goán m̄ sī kantaⁿ tùi kiâⁿsélé Iôhaneh thiaⁿkìⁿ niāniā. Goán púnsin sī íkeng ū tútio̍h Ii. Chit chióng ê khaksìn sī tùi tī hit àm in ū kah Iésu chòhóe só͘ tittio̍h·ê. Lâng tùi púnsin ê simté ê kenggiām, ēthang khaksìn lâi kóng, goán íkeng ū tútio̍h Kitok, hitkhoán lâng chinchiàⁿ ū hokkhì! Chóng·sī nā ēthang koh ínchhōa pa̍t lâng lâi chiūkīn I, hitkhoán ê lâng sī kohkhah ū hokkhì!

Chhinchhiūⁿ ánne,"Antole̍h to̍h chhōa Símòng chiūkīn Iésu." che to̍h sī hitê sòsèng, chhiongtōng·ê, tochêng koh iôngī tio̍htak ê Piattò͘, ji̍p I ê tīn ê khoánsit. Piattò͘ tútú lâi ê sî, Iésu khòaⁿkìⁿ i, to̍h sûisî kā i hō sin ê miâ. Κiámchhái sī inūi Piattò͘ ū kakī kiànsiàu, tāmpo̍h sitchì chaiiáⁿ i ê sèng khoài chhóngtōng, gâu iôchoah. Iésu chi̍tē khòaⁿkìⁿ i, sûisî liáukái i ê simchêng." Iôhaneh ê kiáⁿ Símòng ah, góa lóng bat lí. Lí chit sî suijiân sī loánjio̍k, iáukoh ū chi̍t ji̍t lí beh chiâⁿchò ióngchòng ê lâng. Ū chi̍t ji̍t, lí beh chhengchò kichio̍h, to̍h sī chio̍hpôaⁿ." Che sī piáubêng Chú ê gâu chòng lâng ê táⁿ, ēng thiàⁿthàng ê tōngchhatle̍k, gâu khòaⁿ kàu lâng ê chionglâi.

Iôhaneh chitsî iáu sī ē kìtit hittongsîá ê chêngkéng. Piattò͘ khiok sī chū cháchá to̍h íkeng kòesin, khì tiàm hitê lêngkài kah i ê Chú chòhóe khiākhí, iā chitê lāu ha̍kseng hittia̍p iáukoh ē kìtit Iésu chho͘chho͘ tehkhòaⁿ Piattò͘, hitsî i ê ba̍kchiu ê khoánsit, sī siosiāng tī saⁿ nî āu ê ū chi̍t ji̍t, koh chi̍t pái lâi "oa̍t thâu khòaⁿ Piattò͘, ia̍h Piattò͘ to̍h chhutkhì gōabīn, tōa thîkhàu." hit sî ê khoán.

Keh ji̍t, Iésu beh khì Galílaiah, lō͘ni̍h ài tùi Κaná kengkòe. Tī hit tiâu chiòngkǹg tōlō͘ ê tiongkan, chit chām sī chin súi, nn̄g pêng ū chūjiân ê kéngtì. Iésu beh chhuthoat khì Galílaiah, lō͘ni̍h I tio̍h hiohkhùn tī Κaná lâi hù hunin ê iânsia̍h. Hitsî ū saⁿê ha̍kseng kah I chòtīn khì, inūi in ê chhù, lóng sī tī hitê kehpiah, iā koh iûgoân siū phèngchhiáⁿ tio̍h khì hù hitê hunin. Tī hitê lō͘ tiong, Iésu ū tútio̍h Huili̍ppò͘. Lán thang hótáⁿ kóng, Iésu sī íkeng bat i. Huili̍ppò͘ ū chi̍t ūi putchí chhinbi̍t ê pêngiú, kiòchò Nâthaⁿâel, tiàm tī Κaná. Lán thang thuitoàn chitê Nâthaⁿâel sī chi̍tê kèngkhiân ê Iûthàilâng, i ê sèngchêng sī ài tiāmchēng, ài be̍ksióng, iā ài siôngsiông kah Siōngtè kaupôe. I kah Huili̍ppò͘ úntàng khah siông chòhóe tâmlūn Isulael lâng tùi chionglâi só͘ teh ǹgbāng ê sū.

Huili̍ppò͘ ê sim bōetántit thang kóaⁿkín kàu Κaná, lâi chhōetio̍h i ê pêngiú Nâthaⁿâel.

"Nâthaⁿâel ah, Mô͘se kì tī lu̍thoat, kah chiahê sianti só͘ kì·ê, goán íkeng tútio̍h I." "I sī siáⁿ lâng?" "Τo̍h sī Iôséhuh ê kiáⁿ, Nachalia̍t lâng, Iésu." Chóng·sī Nâthaⁿâel simlāi khǹg giâugî, i bô teh liâubāng Mesíiah, beh chiàu chit khoán lâng só͘ liāu bētio̍h ê hoattō͘ lâi chhuthiān. Tōabīn i sī lāutōalâng, siuⁿ kòethâu sòejī, bô khoàikhoài lâi thiaⁿ chitê siàuliân lâng só͘ kóng ê ōe, lâi hoa̍t i ê kha khì chhōe Iésu. I ēng tongsî hitkhoán teh biáusī lâng ê sio̍kgí, lâi ìn kóng,"Nachalia̍t kám ē chhut siáⁿmi̍h hó mi̍h?"

Huili̍ppò͘ bô ài kah i sio piānlūn, i chíū kóng,"lâi khòaⁿ!" sī lâi khòaⁿ! lán tùi hiahê giâugî Iésu ê lâng tēit hó ê ìntap, to̍h sī chit khoán ê ōe. Huili̍ppò͘ simlāi teh siūⁿ, lâng nā lâi kìⁿ tio̍h Iésu, būntê to̍h káikoat. Lâng nā óa lâi khòaⁿ Iésu chi̍t·ē, thiaⁿ Iésu kóng chi̍t kù, hitê konghāu sī khah iâⁿ itchhè ê piānlūn. Só͘í Huili̍ppò͘ ū chhōa Nâthaⁿâel chhutlâi kìⁿ pa̍t ê ha̍kseng."Iésu khòaⁿkìⁿ Nâthaⁿâel chiūkīn i" (koh chi̍t pái chùì tī Iôhaneh, ánchóaⁿ koh teh hôesióng Chú ê ba̍kchiu ê khoánsit ), to̍h chí i kóng,"lí khòaⁿ, chinchiàⁿ sī Isulael lâng, sim bô khúikhiat·ê."

Iésu chi̍tē khòaⁿ i, to̍h tittio̍h Nâthaⁿâel, hō͘ i ê simsîn cheksî kah I kiat liân. Inūi tī lâng ê lāibīn ū hitkhoán tikak ê púnlêng tī·leh, tùi chitê púnlêng tī choân sèkài hoānnā ū sêngsi̍t ê lâng, tāike chiah kóaⁿkín siongthong kok lâng ê ìchì.

Nâthaⁿâel ū iânchhiân chi̍tsîá kú, to̍h mn̄g kóng,"Τùi tóūi bat góa?" "Ah, góa lóng bat lí. Huili̍ppò͘ iáubōe kiò lí, lí tī bûhoakó chhiūkha, góa íkeng khòaⁿkìⁿ lí lah."

Nâthaⁿâel thiaⁿ hit kù ōe liáu, ē hiah kámtōng i ê sim, sī inūi ū tāmpo̍h líiû tī·leh. I m̄ sī kantaⁿ ūitio̍h chaiiáⁿ Iésu ū hitkhoán chhiauchūjiân ê tìhūi, lâi chaiiáⁿ i ū tiàm tī bûhoakó chhiūkha teh tha̍k sèngchheh, só͘í chiah hiah hoaⁿhí lâi piáusī hitê ke̍k kîī, sêngsi̍t, oânchoân ê sìnho̍k. Putkò lán thang lâi siūⁿ hitê intoaⁿ, phìjū lâi kóng, lán nā siámphiah khì tī bûhoakó chhiū kha, àmàm bô lâng khòaⁿkìⁿ ê só͘chāi, ū chhimchhim kenggiām chengsîn siōng ê choánki, lâi kakī chi̍t lâng kah Siōngtè chòhóe tīteh; iūkoh lán tùi khòaⁿtio̍h Iésu ê bīnmāu, íki̍p thiaⁿtio̍h I ê ōe lâi chaiiáⁿ I lóng chai ,lán tiàm tī hitê pìbi̍t ê só͘chāi ,tī simlāi si̍tchāi só͘ teh siūⁿ, só͘ teh ǹgbāng·ê, sīmchì soah tōatōa tôngchêng lán, tī hitsî lán úntàng beh chin chheⁿkiaⁿ, ē pêⁿpêⁿ kah Nâthaⁿâel siāng khoán, ēng hitkhoán thang kiaⁿhiâⁿ, ū líkái ê ōe lâi âukiò kóng,"La̍hbí, Lí to̍h sī Siōngtè ê kiáⁿ! Isulael ê ông!"

Sī lah! Iésu sī Siōngtè ê kiáⁿ! Chóng·sī chit tia̍p I sī khah ài únbi̍t I ê sînsèng, khah ài khòaⁿchò chhinchhiūⁿ in ê chi̍tê, lâi kah chiahê siàuliân ê pêngiú chòhóe kaupôe. Só͘í I ū ēng I itseng só͘ tēit ài ê, hit kù "Jînchú" ê chhengho͘, ìsù sī phó͘thong lâng ê kiáⁿ, lâi ìntap i, kóng,"góa si̍tsi̍t kā lín kóng, lín beh khòaⁿkìⁿ thiⁿ khui, Siōngtè ê thiⁿsài chiūⁿ lo̍h tī Jînchú ê téngbīn." Chitê ìntap tútú sī siáⁿmi̍h ìsù, lán sī bētàng khoàikhoài liáukái. Putkò lán chai kèngkhiân ê Iûthàilâng, sī koànsì tī ta̍k ji̍t hiankhui Kūiok ê sèngchheh, lâi be̍ksióng hit tiongkan kúi chām ê tōlí. Só͘í lán thang phahsǹg, Nâthaⁿâel tī hit chákhí, tiàm bûhoakó chhiū kha, sī tútú teh sàmsu Iâkop ê īsiōng, íki̍p tī hitê lâuthui teh chiūⁿ lo̍h ê Siōngtè ê thiⁿsài ê sū. Κiámchhái Iésu ê ōe, sī tùitùi tī i só͘ tha̍k ê, tùi ánne hō͘ Nâthaⁿâel kohkhah chhimsìn, chaiiáⁿ khiā tī i ê bīnchêng chitê Iésu, sī ē bat i ê simlāi ta̍k hāng ê simsu.

Lán ài siūⁿtio̍h chitê lāu ha̍kseng ū ánchóaⁿ ēng kèngùi ê liāmthâu lâi kìtit chá siàuliân sîtāi ê sū. Lán ài siūⁿtio̍h Siōngtè ū ánchóaⁿ chhú lâng ê iūⁿsiùⁿ, lâi kàsī chiahê siàuliân lâng líkái chongkàu. I ê hoattō͘ sī bô ēng líkhì lâi lūn chèng Siōngtè, mā bô kóngkhí chōejîn ê ūnmiā siáⁿ khoán, lâi phah chheⁿkiaⁿ in ê sim, chíū sī ēng thiàⁿthàng kah in chò pêngiú, lâi hō͘ in bat I. Choân hokim ê le̍ksú ū àmsī lán chai, Iésu ū chin kîī ê khipínla̍t tī·leh. Lâng nā ū sêngsi̍t, to̍h thang tùi tikak ê púnlêng lâi hoangêng I, lâi thiàⁿthàng I, chèng ha̍kseng tiāⁿtio̍h tiāⁿtio̍h ū hitkhoán ê kenggiām.
Chá sī ánne, to̍h hiānkim mā sī. Chiahê siàuliân ê ha̍kseng, sī chò ta̍k sîtāi bûsò͘ bān ê lâng ê tāipiáu, piáubêng lán lóng sī tùi tī lán só͘ū hitê tikak ê púnlêng, íki̍p I ê jînkeh ê khipínla̍t lâi kīn óa I. Si̍tchāi Iésu putsî to ū thang tittio̍h hitkhoán khiamsùn, sêngsi̍t ê lâng lâi kīn óa I, lóng sī inūi ánne. Lán khiok sī bētàng chhinchhiūⁿ in ê khoán, lâi tiàm tī I ê sin piⁿ, iáukoh hoānsè lán nā ēng kîtó lâi kángkiù lán chit pún ê Kitok thôaⁿ, simlāi chinchiàⁿ ài beh bat I, hitsî lán ê simsîn iûgoân ē chhinchhiūⁿ chiahê siàuliân lâng kāngkhoán, úntàng ē hō͘ I giú khì, sòa lâi sìnkhò I, ia̍h tiāⁿtio̍h ǹgbāng ēthang siókhóa lâi o̍h I ê khoánsit.

Chhinchhiūⁿ ánne, siatsú lán tī simlāi nāsī íkeng bat I, lán tīchia tio̍h koh chaiiáⁿ, iáu ū chi̍t hāng iàukín ê kàuhùn hiánchhut tī chitê kò͘sū ê piáubīn. Chásî chiahê ha̍kseng teh khuikhoah I ê chongkàu ê hoattō͘, chíū sī chio pêngiú lâi bat Iésu jîí. Siatsú lán ta̍k lâng nā ē chhinchhiūⁿ ánne lâi chò, Siōngtèkok ê si̍thiān, sī liâmpiⁿ ê sū. Góa tī téng ji̍t, chhàutúkhám ū tha̍ktio̍h chi̍tê khah chá ê lâng só͘ tù ê chheh, tī i ê chhehni̍h ū kìchài chi̍t hāng khah kîkoài, thang chheⁿkiaⁿ ê kìsū kóng,"siatsú tùi kiⁿî khí, kantaⁿ ū 100 ê chinsi̍t ê Kitoktô͘, koatsim tī ta̍k nî kú beh kok kok ínchhōa chi̍tê pêngiú lâi bat i ê Chú, to̍h choân sèkài tī 25 nî kú sī lóng beh hângho̍k tī Chú ê khaē." Góa khíthâu tha̍kliáu bô siáⁿmi̍h beh sìn, chóng·sī góa gia̍h pit chi̍tē sǹg khòaⁿ, to si̍tchāi ūiáⁿ. Kiⁿî 100, mênî 200, āu nî 400, 800, 1600, chhinchhiūⁿ ánne, ta̍k nî tittio̍h kapōe. Kàu 25 nî āu sī thang tittio̍h 16 ek lâng, chhiaukòe choân sèkài ê jînkháu. Pêngiú ínchhōa pêngiú, tângphōaⁿ ínchhōa tângphōaⁿ, lāubú ínchhōa sè kiáⁿ. Ah! hūjînlâng ah, Siōngtè ū chiokhok lín, si̍tchāi chhaputto sī chíū lín ū teh chò chitê kang niāniā. Si̍tchāi chhaputto ta̍kê chò lāubú ê lâng lóng himbō͘ i ê sè kiáⁿ lâi bat Iésu. Kináji̍t Siōngtè ê sèng kok, sī tùi hūjînlâng ê khùila̍t, ū chìnpō͘ kàu chhinchhiūⁿ ánne.




第三章 Tú開始ê學生



Koh過一禮拜，chit時咱所ài注目ê，m̄是tī hitê無人到ê曠野kah魔鬼teh交戰ê耶穌，是hitê精神已經醒悟，脫出緊張ê生活，復到普通ê精神來kah普通人teh做伙交陪ê耶穌。伊是真意愛khiā起tī加利利來kah hiahê單純，好交陪ê作穡人做伙往來。

佳哉hitê年老ê約翰是真好記tî，若無，咱是ē失落hitê受試了一禮拜內siōng趣味ê故事，to̍h是teh講起耶穌chhōe tio̍h siōng早期ê學生，hit 時chūnê故事。馬太、馬可，以及路加lóng是講起tī主ê生涯中hiahê重要ê事件niāniā。In lóng有記載共同ê歷史，以及初代教會所流傳ê共同ê福音。總是tī in ê故事，有làng chē chē站無講起。咱tīchia所beh講chit層是in所làukau ê點，in記載hitê受試ê故事了，to̍h lóng續接講起耶穌tī加利利ê傳道ê事，iáukoh tī hit中間所有tú tio̍h ê，in是lóng無記載半項。

總是hitê tiàm tī遠遠以弗所ê老學生約翰，有掀開chiahê福音書，也讀了無啥物滿足，tī伊ê 心內ná teh補充tī hiahê故事中所làngphāng ê所在。伊讀tio̍h受試ê故事了，hit時咱thang料想伊有出聲講，Ai ah! in lóng忽略受試後hiahê奇異ê幾á日久ê故事！伊讀tio̍h耶穌顯然出頭招學生來擔當職份，hit時伊tī心內真奇怪，想講，in thái會lóng無講起阮當時án怎kah伊熟似ê情景。

約翰有chē chē別人所無ê，thang siàu念ê記憶，因為伊tī耶穌ê身邊，有thang得tio̍h chē chē真súi ê記憶。伊tī心內常常想tio̍h hiahê事，續來講hō͘眾人聽，也sóa kā hiahê súisúi ê記憶來記載tī伊ê 福音書ê內面。

Tī伊lóng總ê記憶ê中間，第一著現 ê，to̍h是ē記得tī五十年前ê有一下晡，約略四點鐘ê時所經驗 ê，to̍h是伊tī hit時chiah初初見tio̍h伊ê 主ê面。Hit日是伊一生ê記念日。伊的確無忽略hit日ê經驗，伊有kā耶穌受試了一禮拜內ê事lóng寫起來，亦hitê記念日是做hit一週內ê圖ê中心。實在真趣味，咱thang講，hit日大面是咱ê拜六，in ê安息日。因為伊有記載tùi hit日起，連連四日久所tú tio̍h ê事，亦續講起chiahê日了後，koh過三日tī加利利ê Κaná有婚姻ê筵席。Hittia̍p偤太人ê風俗，是tiāⁿ tio̍h tī拜三做婚姻。所以咱thang tùi拜三算倒tńg，到進前禮拜ê拜四，來想hit中間所tú tio̍h ê事實。

請注意來看伊所排列ê情景，頭一日是拜四。約翰是kah伊ê 先生行洗禮約翰做伙 tī伯大尼，伊有kah一陣少年ê同伴，to̍h是有khǹg欣慕khah高尚ê心 ê，大家kah kui大陣ê眾人tùi加利利落來聽chitê新ê先知約翰ê教示。In即時tòe伊來做伊ê 學生，續自ánne tiàm tī伊ê 身邊，到討海ê時期chiah koh倒去加利利。

行洗禮約翰ê傳道，有不止搖choah巴勒士但ê全地，致到hō͘ khiā起tī耶路撒冷ê法利賽人看做要緊，有差代表來探問伊。Tī hitê拜四，大面是耶穌tùi曠野倒tńg來ê進前日，hiahê使者有齊到。Chitê大ê宣教師全然用誠實，無隱瞞ê態度來chih接in。卻伊mā是lóng無啥物事thang穩密。 「請kā阮講，你是啥人？」 「我m̄是基督。」 「這是án怎？你是以利亞?」 「是。」 「你是hitê先知?」 「是。」 「若是ánne，你是啥人？hō͘阮thang回覆差阮ê。你tio̍h講kakī是啥人？」 「我to̍h是teh叫tī曠野ê，伊ê 聲，講，修直主ê路，親像先知以賽亞所講ê。」 「你若m̄是基督，亦m̄是以利亞，亦m̄是hitê先知，án怎行洗禮ah?」 「我用水行洗禮；有khiā tī lín中間ê，lín m̄ bat伊。」
「隔日，」行洗禮約翰有kah幾名ê知己，做伙 teh khiā ê時，忽然有看見耶穌，tùi六禮拜前伊所穩密hitê山腰ê路出來，ǹg in大家進前teh行。伊ê 行踏是真正厭倦ê款，hit四十日久thang生驚ê緊張ê精神，iáu有顯出tī伊ê 面貌；tī伊ê 目chiu iáu有顯出別世界ê光彩tī leh。行洗禮約翰確實tī以前有teh奇怪，到底耶穌是穩密去tī tó位。Chit時伊即時認得伊，to̍h用熱誠恭敬ê態度來報伊ê 同伴，講：「你看，上帝ê羊羔，to̍h是擔當世間ê罪ê。Chitê to̍h是我所bat講ê，我bat看見聖神親像chíⁿ'á tùi天降落歇tī伊ê 頂面。我bat看見，續來見證chitê是上帝ê kiáⁿ。」

Chitê以弗所ê老監督，koh一pái感覺tio̍h少年ê氣慨，因為伊有koh想tio̍h早時，初初看見耶穌hit時，伊ê心受感動到án怎。因為伊知伊所看見 ê，是tī老早ê中間以色列人所teh欣慕thèng候ê，是beh擔當世間ê罪，擔咱ê重擔 ê。

約翰koh進前來回想hit時ê記憶，to̍h是講，koh隔日，to̍h是in ê安息日，tī hit下晡，約翰有kah伊ê 同伴安德列teh談論in ê先生ê事，穩當也是teh談論耶穌ê事，hit時耶穌有tútú beh行過溪墘ê路。咱thang想像行洗禮約翰，心內穩當有受感動，chiah來牽伊ê 少年ê同伴ê手，比講：「你看！上帝ê羊羔！」上帝ê羊羔！In iáu未看見上帝ê羊羔受釘tī各各他ê以前，自然是bē tàng了解hitê lóng總ê意義。總是in ê心有出tùi突然ê衝動，好膽來tòe伊，to̍h是「有兩个學生聽伊所講，to̍h tòe耶穌。」大面是因為行洗禮約翰卻猶是有個人的ê意愛tī leh，總是hitê意愛是bē tàng禁止in tòe耶穌。約翰只有是做伊ê 主ê先鋒niāniā。

Hit兩个少年ê討海人，beh出發落去溪墘，hit時咱thang想像，in穩當是真驚見笑，驚驚，真bē慣勢ê款，一心歡喜ài kah耶穌講話，也一心驚惶m̄敢。耶穌一下聽見in ê腳步聲，to̍h oa̍t頭看見in teh tòe伊，親像tī ta̍k時代，伊有oa̍t頭來看hiahê欣慕ài tòe伊，iáukoh無膽量ê學生仝款。伊用親切，勉勵ê話來問in講：「Lín teh chhōe啥物？」耶穌講chit句，hoānsè伊ê 意思是teh試in，ài喚起In ê心，來kakī審問in所teh chhōe ê。耶穌是ài in知影，耶穌是無要緊人ê愚戇、軟弱、魯鈍，以及其他，不過kantaⁿ ài人tī心內ē曉感覺，講：「我是teh chhōe上帝。我是ài服事你。」

Chit兩个少年ê庄腳人聽了是真生驚，真混亂，致到bōe曉得tio̍h án怎應，續問講：「拉比，你是tiàm tī tó位？」Ah!耶穌知影in ê欠缺。伊to̍h kā in講：「Lín來to̍h ē看見。」伊to̍h chhōa in到伊所tòa hitê m̄成物，細細ê厝á；hit日in有kah耶穌做伙 tòa。約翰ê記憶是不止明；回顧半世紀前ê事到真詳細講：「hit時約略四點鐘。」án怎伊ē thang忽略hit時ê情景？In tī hit日ê暗頭á，kantaⁿkah耶穌做伙 tiàm tīhia，續受tio̍h伊ê 簡單ê款待，也續自由來kah伊談論，問伊東，問伊西，來聽伊ê 教示，也hit時伊穩當有tùi in講起關係伊ê心tio̍h án怎為tio̍h人類ê罪惡來艱苦，以及tùi tī上帝國伊熱誠ê計畫kah希望ê事，tī後來in想tio̍h hit時ê情景，kám m̄是感慨無量！耶穌有同情in，致到有喚起in歡喜來畏畏講起in ê志氣。咱確信伊聽了穩當有對in講，大面伊ê 款tútú是ài講ánne，「有一日我ài lín兩人，khiā tī我ê身邊來幫助我。」Chit種話是gâu催逼人ê心，ē引chhōa人，發揮人所有ê好ê部分。

試想chit兩个少年人，tī hitê滿天星ê暗暝，離開伊倒tńg去in tau，hit時in ê心肝穩當真奇怪koh真熱，穩當心心念念to是teh思想hitê新ê朋友。「咱穩當tòe伊，也koh beh tòe伊到死。」Hit ē昏in看全世界是lóng變換了了，一切lóng換做新。

約翰講，hit暗去chhōe耶穌 ê，「其中一个是西門，彼得ê兄弟安德列。」猶hitê是伊本身，伊是謙卑m̄敢講。安德列tī hit暗kah耶穌交陪了，心內感覺bû上ê歡喜快樂，to̍h即時去chhōe伊ê 兄弟。「西門！阮已經tú tio̍h彌賽亞(翻譯to̍h是基督)lah nē！」阮m̄是kantaⁿ tùi行洗禮約翰聽見niāniā。阮本身是已經有tú tio̍h伊。Chit種ê確信是tùi tī hit暗in有kah耶穌做伙所得tio̍h ê。人tùi本身ê心底ê經驗，ē thang確信來講，阮已經有tú tio̍h基督，hit款人真正有福氣！總是若ē thang koh引chhōa別人來就近伊，hit款ê人是kohkhah有福氣！

親像ánne，「安德列to̍h chhōa西門就近耶穌。」這to̍h是hitê躁性、衝動 ê，多情koh容易tio̍htak ê彼得，入伊ê 陣ê款式。彼得tútú來ê時，耶穌看見伊，to̍h隨時kā伊號新ê名。Κiámchhái是因為彼得有kakī見笑，淡薄失志知影伊ê性快衝動，gâu搖choah。耶穌一下看見伊，隨時了解伊ê心情。「約翰ê kiáⁿ西門ah，我lóng bat你。你chit時雖然是軟弱，iáukoh有一日你beh成做勇壯ê人。有一日，你beh稱做基石，to̍h是石磐。」這是表明主ê gâu壯人ê膽，用疼痛ê洞察力，gâu看到人ê將來。

約翰chit時猶是ē記得hit當時á ê情景。彼得卻是自早早to̍h已經過身，去tiàm hitê靈界kah伊ê 主做伙 khiā起，也chitê老學生hittia̍p iáukohē記得耶穌初初teh看彼得，hit時伊ê 目chiu ê款式，是相siāng tī三年後ê有一日，koh一pái來「oa̍t頭看彼得，亦彼得to̍h出去外面，大啼哭。」hit時ê款。

隔日，耶穌beh去加利利，路裡ài tùi Κaná經過。Tī hit條縱貫道路ê中間，chit站是真súi，兩pêng有自然ê景緻。耶穌beh出發去加利利，路裡伊tio̍h歇睏tī Κaná來赴婚姻ê筵席。Hit時有三个學生kah伊做陣去，因為in ê厝lóng是tī hitê隔壁，也koh猶原受聘請tio̍h去赴hitê婚姻。Tī hitê路中，耶穌有tú tio̍h腓力。咱thang好膽講，耶穌是已經bat伊。腓力有一位不止親密ê朋友，叫做拿但業，tiàm tī Κaná。咱thang推斷chitê拿但業是一个敬虔ê偤太人，伊ê 性情是ài恬靜，ài默想，也ài常常kah上帝交陪。伊kah腓力穩當khah常做伙，做伙談論以色列人tùi將來所teh ǹg望ê事。

腓力ê心bōe等得thang趕緊到Κaná，來chhōe tio̍h伊ê 朋友拿但業。

「拿但業ah，摩西記tī律法，kah chiahê先知所記 ê，阮已經tú tio̍h伊。」 「伊是啥人?」 「Τo̍h是約瑟ê kiáⁿ，拿撒勒人，耶穌。」 總是拿但業心內khǹg僥疑，伊無teh遼望彌賽亞，beh照chit款人所料bē tio̍h ê法度來出現。大面伊是老大人，siuⁿ過頭sòejī，無快快來聽chitê少年人所講ê話，來伐伊ê腳去chhōe耶穌。伊用當時hit款teh藐視人ê俗語，來應講：「拿撒勒kám ē出啥物好物?」

腓力無ài kah伊相辯論，伊只有講：「來看！」是來看！咱tùi hiahê僥疑耶穌ê人第一好ê應答，to̍h是chit款ê話。腓力心內teh想，人若來見tio̍h耶穌，問題to̍h解決。人若óa來看耶穌一下，聽耶穌講一句，hitê功效是khah贏一切ê辯論。所以腓力有chhōa拿但業出來見別ê學生。「耶穌看見拿但業就近伊」(koh一pái注意tī約翰，án怎koh teh回想主ê目chiu ê款式)，to̍h指伊講：「你看，真正是以色列人，心無詭詐 ê。」

耶穌一下看伊，to̍h得tio̍h拿但業，hō͘伊ê 心神即時kah伊結連。因為tī人ê內面有hit款知覺ê本能tī leh，tùi chitê本能tī全世界凡若有誠實ê人，大家chiah趕緊相通各人ê意志。

拿但業有延chhiân 一時á久，to̍h問講：「Τùi tó位bat我？」 「Ah，我lóng bat你。腓力iáu未叫你，你tī無花果樹腳，我已經看見你lah。」

拿但業聽hit句話了，ē hiah感動伊ê心，是因為有淡薄理由tī leh。伊m̄是kantaⁿ為tio̍h知影耶穌有hit款超自然ê智慧，來知影伊有tiàm tī無花果樹kha teh讀聖冊，所以chiah hiah歡喜來表示hitê極奇異、誠實、完全ê信服。不過咱thang來想hitê因端，譬喻來講，咱若閃避去tī無花果樹kha，暗暗無人看見ê所在，有深深經驗精神上ê轉機，來kakī一人kah上帝做伙 tīteh;又koh咱tùi看tio̍h耶穌ê面貌，以及聽tio̍h伊ê話來知影，伊lóng知咱tiàm tī hitê祕密ê所在，tī心內實在所teh想，所teh ǹg望 ê，甚至soah大大同情咱，tī hit時咱穩當beh真生驚，ē平平kah拿但業siāng款，用hit款thang驚惶，有理解ê話來喉叫講，「拉比，你to̍h是上帝ê kiáⁿ！以色列ê王！」

是lah!耶穌是上帝ê kiáⁿ！總是chit tia̍p伊是khah ài穩密伊ê 神聖，khah ài看做親像in ê一个，來kah chiahê少年ê朋友做伙交陪。所以伊有用伊一生所第一ài ê，hit句「人子」ê稱呼，意思是普通人ê kiáⁿ，來應答伊，講：「我實實kā lín講，lín beh看見天開，上帝ê天使chiūⁿ落tī人子ê頂面。」Chitê應答tútú是啥物意思，咱是bē tàng快快了解。不過咱知敬虔ê偤太人，是慣勢tī ta̍k日掀開舊約ê聖冊，來默想hit中間幾站ê道理。所以咱thang phah算，拿但業tī hit早起，tiàm無花果樹kha，是tútú teh三思雅各ê異象，以及tī hitê樓梯teh chiūⁿ落ê上帝ê天使ê事。Κiámchhái耶穌ê話，是對對tī伊所讀 ê，tùi ánne hō͘拿但業kohkhah深信，知影khiā tī伊ê 面前chitê耶穌，是ē bat伊ê 心內ta̍k項ê心思。

咱ài想tio̍h chitê老學生有án怎用敬畏ê念頭來記得早少年時代ê事。咱ài想tio̍h上帝有án怎取人ê樣相，來教示chiahê少年人理解宗教。伊ê 法度是無用理氣來論眾上帝，mā無講起罪人ê運命啥款，來phah生驚in ê心，只有是用疼痛kah in做朋友，來hō͘ in bat伊。全福音ê歷史有暗示咱知，耶穌有真奇異ê吸引力tī leh。人若有誠實，to̍h thang tùi知覺ê本能來歡迎伊，來疼痛伊，眾學生tiāⁿ tio̍h有hit款ê經驗。

早是ánne，to̍h現今mā是。Chiahê少年ê學生，是做ta̍k時代無數萬ê人ê代表，表明咱lóng是tùi tī咱所有hitê知覺ê本能，以及伊ê 人格ê吸引力來近óa伊。實在耶穌不時to有thang得tio̍h hit款謙遜、誠實ê人來近óa伊，lóng是因為ánne。咱卻是bē tàng親像in ê款，來tiàm tī伊ê 身邊，iáukoh hoānsè咱若用祈禱來講究咱chit本ê基督傳，心內真正ài beh bat伊，hit時咱ê心神猶原ē親像chiahê少年人仝款，穩當ē hō͘伊giú去，續來信靠伊，亦tiāⁿ tio̍h ǹg望ē thang 小khóa來學伊ê 款式。

親像ánne，設使咱tī心內若是已經bat伊，咱tīchia tio̍h koh知影，iáu有一項要緊ê教訓顯出tī chitê故事ê表面。早時chiahê學生teh開闊伊ê 宗教ê法度，只有是招朋友來bat耶穌而已。設使咱ta̍k人若ē親像ánne來做，上帝國ê實現，是liâm邊 ê事。我tī頂日，chhàutúkhám有讀tio̍h一个khah早ê人所著ê冊，tī伊ê 冊裡有記載一項khah奇怪，thang生驚ê記事講：「設使tùi今年起，kantaⁿ有100个真實ê基督徒，決心tī ta̍k年久beh各各引chhōa一个朋友來bat伊ê 主，to̍h全世界tī 25年久是lóng beh降服tī主ê腳下。」我起頭讀了無啥物beh信，總是我gia̍h筆一下算看，to實在有影。今年100，明年200，後年400，800，1600，親像ánne，ta̍k年得tio̍h加倍。到25年後是thang得tio̍h 16億人，超過全世界ê人口。朋友引chhōa朋友，同伴引chhōa同伴，老母引chhōa細kiáⁿ。Ah!婦人人ah，上帝有祝福lín，實在差不多是只有lín有teh做chitê工niāniā。實在差不多ta̍k个做老母ê人lóng欣慕伊ê細kiáⁿ來bat耶穌。今á日上帝ê聖國，是tùi婦人人ê氣力，有進步到親像ánne。