《綠色短評》

 | | | 轉寄

聯合國大會kah安理會ná ē chit號款？

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2023.03.19

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》 Lí Lâmhêng

Liânha̍pkok tāihōe kah Anlíhōe ná ē chitlō khoán?

　　 Liânha̍pkok sī chi̍tê iû chúkoân kokka cho͘sêng ê chènghú chi kan ê kokchè cho͘chit, ūi chhiokchìn kok kok tī kokchè hoat, kokchè anchoân, kengchè hoattián, siāhōe chìnpō͘, jînkoân, kongbîn chūiû, chèngtī chūiû, bînchú kah si̍thiān chhîkú sèkài hôpêng kok hongbīn ê ha̍pchok.

　　 Liânha̍pkok tī tējī chhù sèkài tāichiàn kiatsok āu ê1945 nî sêngli̍p, ūitio̍h chhútāi kokchè liânbêng í hôngchí chiàncheng hoatseng, jîchhiáⁿ ūi kok kok thêkiong tùiōe pêⁿtâi. Tēit pái sèkài tāichiàn āu sêngli̍p ê kokchè liânbêng sī le̍ksú siōng tēitê í "îhō͘ sèkài hôpêng" choh chúiàu jīmbū ê kokchè cho͘chit. I bô kaki ê búle̍k, tio̍h khò tōa kok lâi chiphêng liânbêng ê koatgī kah thêkiong kunla̍t. Tōa kok nā m̄ phòeha̍p, kokchè liânbêng óngóng bô i hoat. Chin khósioh, Liânha̍pkok ê miāūn kah kokchè liânbêng mā chha bô chin chē. Hókachài i ēbīn só͘ siat ê hù sio̍k kikò͘ chò siongtong chē tāichì.

　　 Būntê sī Liânha̍pkok siatli̍p siōng kài khíchho͘ ê ba̍ktek sī siáⁿmi̍h? sèkài hôpêng, phiahbián chiàncheng. Liânha̍pkok sêngli̍p chhitcha̍p gōa nî lâi, hông phoephêng siōng līhāi ê tio̍hsī Liânha̍pkok púnsin siuⁿkòe nńgchiáⁿ,bētàng iúhāu chó͘chí chiàncheng, á·sī khiánchek hoattōng chiàncheng ê kokka. Chhiūⁿkóng tī Gôlô ji̍p chhim 烏克蘭teh beh móa chi̍t nî ê jīgoe̍h jīsì, Liânha̍pkok tāihōe tâuphiò thongkòe chi̍t hāng bô ioksok la̍t ê piáukoat, iaukiû Gôlô "sûisî, oânchoân koh bô tiâukiāⁿ kā só͘ū kuntūi thiat chhut 烏克蘭 léngthó͘", jîchhiáⁿ ho͘io̍k thêngchí tùite̍k hêngtōng. Piáukoat kiatkó, tī Liânha̍pkok 196 ê hōeoân kok tongtiong ū 141 kok chichhî, lēnggōa 7 kok hoántùi kah 32 kok khìkoân, tâu khìkoân phiò ê kokka kanta í Tiongkok, Ìntō͘, Ilóng kah Lamhui sìkok ê jînkháusò͘ to̍h chhiaukòe sèkài chóng jînkháusò͘ ê 37.8%, kîtha 28 ê khìkoân kok kah 7 ê hoántùi kokka ê jînkháu, tàutàu·khílâi chhiaukòe choân sèkài jînkháu ê chi̍tpòaⁿ ísiōng. Ánne sī beh ánchóaⁿ hoántùi chiàncheng, îchhî sèkài hôpêng leh? Liânha̍pkok koh khah bôkhólêng chòchhut kiôngchè iaukiû Gôlô thêng chiàn ê koatchhek.

　　 Îhō͘ kokka chi kan ê hôpêng kah anchoân sī Liânha̍pkok anchoân Lísūhōe ê chitchek. Anlíhōe chiah ū koân thêchhut ū kiôngchè sèng ê koatgī, chiàu Hiànchiuⁿ kuitēng hōeoân kok ittēng tio̍h chiapsiū koatgī. Anlíhōe iû 15 hōeoân kok cho͘sêng, kîtiong paukoat Tiongkok, Bíkok, Engkok, Hoatkok, Gôlô 5 ê sī Siôngjīm lísūkok, chit 5 ê Siôngjīm Lísūkok tùi Anlíhōe ê koatgī ū hó͘koatkoân, suijiân bētàng chó͘chí thólūn, tānsī ētàng chó͘chí Anlíhōe thongkòe ê koatgī. Lēnggōa ū chiàu tēhe̍k hunphòe soánchhut ê 10 ê Huisiôngjīm Lísūkok.

　　 Bíkok sîkan 2 goe̍h 24, Liânha̍pkok Anchoân lísūhōe ūi kìliām GôO͘ chiàncheng 1 chiunî, 烏克蘭 gōakau pō͘tiúⁿ Kûlébah(Dmytro Kuleba) tī hōegī tiong hoatgiân piáusī, tī chhiongtu̍t móa chi̍t chiunî chitê pikio̍k ê chi̍t kang, chhiáⁿ hiān tiûⁿ chhamú hōegī chiá hiòng tī chit tiûⁿ chhimlio̍k tiong ê siūlān chiá bo̍kai chi̍t huncheng. Ōe chi̍tē kóng oân, choân tiûⁿ sûisî khísin tìì. Gôlô chù Liânha̍pkok tāisài soah ēng goânchúpit khok màikuh lâi jiáuloān chèng lâng ê bo̍kai. Chèng lâng ū I hoat bô? bô.

　　Hō͘ lâng chin oànthàn, Liânha̍pkok tāihōe kah Anlíhōe ná ē chitlō khoán? (230310)

Chù, 烏克蘭 chhiáⁿ liām Hôagí


Pe̍hōejīpán/白話字版


《 Le̍ksek toánphêng 》 Lí Lâmhêng

Liânha̍pkok tāihōe kah Anlíhōe ná ē chitlō khoán?

　　 Liânha̍pkok sī chi̍tê iû chúkoân kokka cho͘sêng ê chènghú chi kan ê kokchè cho͘chit, ūi chhiokchìn kok kok tī kokchè hoat, kokchè anchoân, kengchè hoattián, siāhōe chìnpō͘, jînkoân, kongbîn chūiû, chèngtī chūiû, bînchú kah si̍thiān chhîkú sèkài hôpêng kok hongbīn ê ha̍pchok.

　　 Liânha̍pkok tī tē jī chhù sèkài tāichiàn kiatsok āu ê1945 nî sêngli̍p, ūi tio̍h chhútāi kokchè liânbêng í hôngchí chiàncheng hoatseng, jîchhiáⁿ ūi kok kok thêkiong tùiōe pêⁿtâi. Tē it pái sèkài tāichiàn āu sêngli̍p ê kokchè liânbêng sī le̍ksú siōng tē itê í "îhō͘ sèkài hôpêng" choh chúiàu jīmbū ê kokchè cho͘chit. I bô kaki ê búle̍k, tio̍h khò tōa kok lâi chiphêng liânbêng ê koatgī kah thêkiong kunla̍t. Tōa kok nā m̄ phòeha̍p, kokchè liânbêng óngóng bô i hoat. Chin khósioh, Liânha̍pkok ê miāūn kah kokchè liânbêng mā chha bô chin chē. Hókachài i ē bīn só͘ siat ê hù sio̍k kikò͘ chò siongtong chē tāichì.

　　 Būntê sī Liânha̍pkok siatli̍p siōng kài khíchho͘ ê ba̍ktek sī siáⁿmi̍h? sèkài hôpêng, phiahbián chiàncheng. Liânha̍pkok sêngli̍p chhitcha̍p gōa nî lâi, hông phoephêng siōng līhāi ê tio̍hsī Liânha̍pkok púnsin siuⁿkòe nńgchiáⁿ,bē tàng iúhāu chó͘chí chiàncheng, á sī khiánchek hoattōng chiàncheng ê kokka. Chhiūⁿkóng tī Gôlô ji̍p chhim 烏克蘭teh beh móa chi̍t nî ê jīgoe̍h jīsì, Liânha̍pkok tāihōe tâuphiò thongkòe chi̍t hāng bô ioksok la̍t ê piáukoat, iaukiû Gôlô "sûisî, oânchoân koh bô tiâukiāⁿ kā só͘ū kuntūi thiat chhut 烏克蘭 léngthó͘", jîchhiáⁿ ho͘io̍k thêngchí tùite̍k hêngtōng. Piáukoat kiatkó, tī Liânha̍pkok 196 ê hōeoân kok tongtiong ū 141 kok chichhî, lēnggōa 7 kok hoántùi kah 32 kok khìkoân, tâu khìkoân phiò ê kokka kanta í Tiongkok, Ìntō͘, Ilóng kah Lamhui sìkok ê jînkháusò͘ to̍h chhiaukòe sèkài chóng jînkháusò͘ ê 37.8%, kîtha 28 ê khìkoân kok kah 7 ê hoántùi kokka ê jînkháu, tàutàu khílâi chhiaukòe choân sèkài jînkháu ê chi̍tpòaⁿ ísiōng. Ánne sī beh ánchóaⁿ hoántùi chiàncheng, îchhî sèkài hôpêng leh? Liânha̍pkok koh khah bôkhólêng chòchhut kiôngchè iaukiû Gôlô thêng chiàn ê koatchhek.

　　 Îhō͘ kokka chi kan ê hôpêng kah anchoân sī Liânha̍pkok anchoân Lísūhōe ê chitchek. Anlíhōe chiah ū koân thêchhut ū kiôngchè sèng ê koatgī, chiàu Hiànchiuⁿ kuitēng hōeoân kok ittēng tio̍h chiapsiū koatgī. Anlíhōe iû 15 hōeoân kok cho͘sêng, kîtiong paukoat Tiongkok, Bíkok, Engkok, Hoatkok, Gôlô 5 ê sī Siôngjīm lísūkok, chit 5 ê Siôngjīm Lísūkok tùi Anlíhōe ê koatgī ū hó͘koatkoân, suijiân bē tàng chó͘chí thólūn, tānsī ē tàng chó͘chí Anlíhōe thongkòe ê koatgī. Lēnggōa ū chiàu tē he̍k hunphòe soánchhut ê 10 ê Huisiôngjīm Lísūkok.

　　 Bíkok sîkan 2 goe̍h 24, Liânha̍pkok Anchoân lísūhōe ūi kìliām GôO͘ chiàncheng 1 chiunî, 烏克蘭 gōakau pō͘tiúⁿ Kûlébah(Dmytro Kuleba) tī hōegī tiong hoatgiân piáusī, tī chhiongtu̍t móa chi̍t chiunî chitê pikio̍k ê chi̍t kang, chhiáⁿ hiān tiûⁿ chhamú hōegī chiá hiòng tī chit tiûⁿ chhimlio̍k tiong ê siūlān chiá bo̍kai chi̍t huncheng. Ōe chi̍tē kóng oân, choân tiûⁿ sûisî khísin tìì. Gôlô chù Liânha̍pkok tāisài soah ēng goânchúpit khok màikuh lâi jiáuloān chèng lâng ê bo̍kai. Chèng lâng ū I hoat bô? bô.

　　Hō͘ lâng chin oànthàn, Liânha̍pkok tāihōe kah Anlíhōe ná ē chitlō khoán? (230310)

Chù, 烏克蘭 chhiáⁿ liām Hôagí




　　聯合國是一個由主權國家組成ê政府之間ê國際組織，為促進各國tī國際法、國際安全、經濟發展、社會進步、人權、公民自由、政治自由、民主kah實現持久世界和平各方面ê合作。

　　聯合國tī第二次世界大戰結束後ê1945年成立，為tio̍h取代國際聯盟以防止戰爭發生，而且為各國提供對話平臺。第一次世界大戰後成立ê國際聯盟是歷史上第一個以「維護世界和平」作主要任務ê國際組織。伊無kakiê武力，tio̍h靠大國來執行聯盟ê決議kah提供軍力。大國nā m̄配合，國際聯盟往往無伊法。真可惜，聯合國ê命運kah國際聯盟mā差無真chē。好佳哉伊下面所設ê附屬機構做相當chē代誌。

　　問題是聯合國設立上kài起初ê目ê是啥物？世界和平、避免戰爭。聯合國成立七十外年來，hông批評上厲害êtio̍h是聯合國本身siuⁿ過軟弱（nńgchiáⁿ）， bē tàng有效阻止戰爭、抑是譴責發動戰爭ê國家。像講tī俄羅入侵烏克蘭teh beh滿一年ê二月二四，聯合國大會投票通過一項無約束力ê表決、要求俄羅「隨時、完全koh無條件kā所有軍隊撤出烏克蘭領土」，而且呼籲停止對敵行動。表決結果，tī聯合國196個會員國當中有141國支持、另外7國反對kah 32國棄權，投棄權票ê國家kanta以中國、印度、伊朗kah南非四國ê人口數tio̍h超過世界總人口數ê 37.8%，其他28個棄權國kah 7個反對國家ê人口，鬥鬥起來超過全世界人口ê一半以上。Ánne是beh按怎反對戰爭、維持世界和平leh？聯合國koh khah無可能做出強制要求俄羅停戰ê決策。

　　維護國家之間ê和平kah安全是聯合國安全理事會ê職責。安理會才有權提出具有強制性ê決議，照憲章規定會員國一定tio̍h接受決議。 安理會由15會員國組成，其中包括中國、美國、英國、法國、俄羅5個是常任理事國，chit 5個常任理事國對安理會ê決議有否決權，雖然bē tàng阻止討論，但是ētàng阻止安理會通過ê決議。另外有照地域分配選出ê10個非常任理事國。

　　美國時間2月24，聯合國安全理事會為紀念俄烏戰爭1周年，烏克蘭外交部長Kûlébah（Dmytro Kuleba）tī會議中發言表示，tī衝突滿一週年chitê悲劇ê一工，請現場參與會議者向tī chit場侵略中ê受難者默哀一分鐘。話一下講完，全場隨時起身致意。俄羅駐聯合國大使soah用原子筆khok màikuh來擾亂眾人ê默哀。眾人有伊法無？無。

　　Hō͘人真怨歎，聯合國大會kah安理會náēchit號款？ (230310)

註：烏克蘭 請唸華語 chit號 請讀作chitlō