《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 9 故鄉台南

作者 陳雷 2019.11.10

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì)（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 9）

Kò͘hiong Tâilâm / 故鄉台南

Góa sèhàn tī Tâilâm tha̍k Sêngkong kokhāu, lî goán tau kiâⁿ pòaⁿtiámcheng tō ē kàu. Ha̍khāu ū chi̍tê bē sió ê ūntōngtiâⁿ. Tiâⁿbóe chhutkhì siochiap tō sī chi̍tchōa koânkoân ê chng'ápiah. Sìsìkakkak ûi chò chi̍tê siâⁿpó. Ū ê só͘chāi khihkak pháiⁿkhìa, m̄ kú khòaⁿkhílâi chin ióng. Siâⁿténg chi̍tkeng koânkoân ê lâu'áchhù, māsī sìsìkakkak, choânpō͘ thô͘ângsek ê piah. Chhùténgbóe sì ê khiàukhílih ê kak, bē su chi̍tkeng biō. Góa ta̍kji̍t ùi hia kòe, m̄ chai i sī biō, iahsī siâⁿpó, iahsī kó͘chá hógia̍hlâng ê chhù, kanna chaiiáⁿ i kiòchò Chhiahkhàmlâu.

我細漢tī 台南讀成功國校, 離阮tau 行半點鐘tō ē到. 學校有一个bē小ê 運動埕. 埕尾出去相接tō是一chōa koânkoân ê 磚á壁. 四四角角圍做一个城堡. 有ê所在khih角pháiⁿ去a, m̄ kú看起來真勇. 城頂面一間koânkoân ê樓á厝, mā是四四角角, 全部土紅色ê 壁. 厝頂尾四个khiàu起lih ê 角, bē輸一間廟. 我ta̍k日ùi hia 過, m̄知伊是廟, iah是城堡, iah是古早好額人ê 厝, kanna知影伊叫做赤崁樓.

Itti̍t kàu tōahàn tāiha̍k pitgia̍p chhutkok liáuāu, chiah ū kihōe liáukái chi̍tê Chhiahkhàmlâu ê le̍ksú. Goânlâi sī 17 sèkí tiong Hôlan lâng lâi khíe, kiòchò Provincia, ‘thiⁿì’ ê ìsù. Hitsî hit ê só͘chāi iáusī chi̍tê kángkháu. Hôlan lâng kā chāitē pêⁿpo͘cho̍k Chhiahkhàmsiā （Hôlan miâ Chaccam siā)bé chi̍ttè tē, tī hia kiànli̍p chhīke, sionghâng, kap chèngchhân chióngchióng. Kiòchò Provincia （hêngchèng khu ‘ séng ‘ ）. 1652 nî Koeh hoâiit sūkiāⁿ liáuāu, Hôlan lâng tī hia khí chi̍tê siâⁿpó, póhō͘. Tō sī Chhiahkhàmlâu （ângmn̂glâu ）ê chêngsin. Ùi chia hólâng lâng hoattián tâilâm chhīke, khòngchè tâilâm.

一直到大漢大學畢業出國了後, chiah有機會瞭解這个赤崁樓 ê 歷史. 原來是17 世紀中荷蘭人來台員港（chitmá 台江所在）, kā 在地平埔族赤崁社（荷蘭名Chaccam 社）買chit tè 地, tī hia 建立市街,商行, kap 种田種種, 叫做 Provincia （行政區’ 省’ ）. 1652年郭懷一事件了後, 荷蘭人tī hia 起一个城堡保護. Tō是赤崁樓（紅毛樓）ê 前身. Ùi chia荷蘭人發展台南市街, 控制台南.

1721 nî Chu itkùi sūkiāⁿ sî, siâⁿpó siū tio̍h phòhāi. Íāu kengkòe kúipái tē tāng, lâu'á pangkhì. Kengkòe pahgōatang honghùi, kàu 1884 nî chhenghoat chiàncheng, chhengtiâu Tâioân tikoān kā ângmn̂glâu thiahtiāu. Chiànāu tī hitê só͘chai khí 「 hônghô͘ suīⁿ」 kiam Bûnchhiongkoh, Háisînbiō, Ngó͘chúsû kap Tāisūtiān. Hitê háisînbiō tōsī chitmá ê Chhiahkhàmlâu ê kiàntiok.

1721 年朱一貴事件時, 城堡受 tio̍h破害. 以後經過幾lōa擺地動, 樓 á 崩去.經過百外冬荒廢, 到1884 年清法戰爭, 清朝台灣知縣 kā紅毛樓拆掉. 戰後tī hit 个所在起「篷壺書院」兼文昌閣, 海神廟, 五子祠 kap大士殿. Hit 个海神廟 tō是chitmá ê 赤崁樓建築.

Goânlâi chitê siâⁿpó íkeng ū 369 tang ê le̍ksú!I sī Tâioân chho͘chho͘ kap gōalâi lâng chiapchhiok siōng tiōngiàu ê tē tiám kap kiàntiok. Góa sèhàn ta̍kji̍t ùi hia kòe, ūkhòaⁿ ná bôkhòaⁿ, lóng m̄ chaiiáⁿ. Si̍tchāi sī ū pó m̄ chai sioh. Hibāng chitmá Sengkóng koksió ê ha̍kseng, in ê lāusu lóngū kā in kà. Kàukhosu lāité lóngū kàisiāu, in ūntōngtiâⁿ āubīn hit keng kūkūkū, chinchiàⁿ tekpia̍t pópòe ê Chhiahkhàmlâu.

原來這个城堡已經有367冬ê歷史！伊是台灣初初kap外來人接觸上重要 ê 地點kap建築. 我細漢ta̍k日ùi hia 過,有看若無看, 攏m̄知影. 實在是有寶m̄知惜. 希望chitmá成功國小 ê學生, in ê老師攏有kā in教, 教科書內底攏有介紹, in學校運動埕後面hit間舊舊, 有真正特別歷史ê 赤崁樓.

（Chokchiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍hōejī) （作者注：請用白話字）