《台灣外來語》

 | | | 轉寄

Tē jī chiuⁿ kó͘chá bī ê Tâioân gōalâigí (1/2) /第二章 古早味ê台灣外來語 （1/2）

作者 李南衡, 台譯：Lîm Chùnio̍k 2021.02.14

#2_01 Gōalâigí, aphiàn
Goânsán tē, Chiná Ē mn̂g
Tâigí Hànjī, 阿片
Tâioân Hôagí, 鴉片 (yāpiàn）
Chiná Hôagí, 鴉片 yāpiàn
Enggí, opium

Soatbêng,"aphiàn", Tâigí siáchò"aphiàn", hoatim "aphiàn"; Ji̍tbûn siáchò"阿片", hoat’im"ahen". Tâioân mā ū lâng chheng i "o͘ hun"（o͘hun）. I sio̍k tī thianjiân bâchùi apchè che, iha̍k siōng ēngchò bâchùi sèng ê chíthiàⁿ io̍h; nāsī hui khoha̍k giánkiù ēng á·sī hui i ēng, chiū kā i kuilūi tī to̍kphín. Tòngchò to̍k phín ê sî, thoânthóng siōng ēng tī aphiàn ê khip to̍k kangkū ū ianchhiam, ianteng , ianchhèng téngténg, itpoaⁿ kā seⁿ "aphiàn" kakang chiâⁿchò se̍k "aphiàn", liáuāu so chò sèlia̍p îⁿoân á·sī sè tiâu tn̂gtiâu, tī hóe téngbīn hang nńg liáuāu, that ji̍pkhì ianchhèng ê ianoe lāité, kā ianoe péng pêng tùichún hóechi̍h, liáuāu khip hóe sio sánseng ê ian; chia̍h to̍k ê lâng tiongkan, aphiàn giàn khin ê lâng ta̍k kang chia̍h aphiàn 10~20 pái, tāng ê lâng ta̍k kang tio̍h ài pah gōa pái.

"Aphiàn" ê Alapek gí kiòchò "Afyūm", Hôagí hoane̍k chò " Ā fúróng ", Tâigí mā ū chiàu ánne chhengho͘ ê "aphû’iông"; ū si ūichèng,"Hongteng khui hóe lâng óa chhn̂g, sio lâi khìbī hun jî phang; sí chhim koaⁿhì chiām siau kut, bóngjiân tūi ji̍p o͘ tiⁿ hiong." che sī Lōa hô siansiⁿ í pit miâ"Lán hûn", tī 1924 nî 11 goe̍h 11 chhutpán ê《 Tâioân bînpò 》 tē jī koàn tē 23 hō hoatpiáu ê chi̍t siú kū si 〈aphû’iông 〉ê chêng kúi kù. Chit siú si itti̍t siá kàu Aphiàn chiàncheng, siá kàu"Tâioân chamní keng sêngsio̍k". Τio̍h sǹg Tâioân koahniū hō͘ Ji̍tpún liáuāu, 後滕新平（ごぶち しんぺい, Gobuchi Shinpei） chhòng kiàn " aphiàn chiām kìm"ê"miāukè"," hui chí chiām kìm bîn bōng khó͘, chènghú châigoân ia̍h pōechēng; ûto̍k tîmlûn to o͘chek, gûbîn bi̍t khip hoan sêng phiah."


Ū chi̍t nî, góa kah goán khanchhiú khì Engkok lú’iû, chē tēhāthih ê sî, goán khanchhiú kiaⁿ thàn Engkok kho’ki chìnpō͘, chi̍tpah gōa nî chêng to̍h ū tēhāthih. Tiānthui tùi kúi cha̍p kongchhioh chhim ê só͘chāi ûnûná khílâi ê sî, góa chí siōngtōa ê chi̍t ki thiāuá kóng,"Hit ki thiāu á sī lán tau koan kiàn ê."i ah chi̍tsiaⁿ. Góa kā i soatbêng kóng,"Achó͘, pehkong kah akong, lán chi̍t ke chhut saⁿ ki hunchhèng, góa bat thiaⁿ lāupē seⁿchêng kóngkhí, saⁿ ki ianchhèng chê hiáng ê sî, phó͘phó͘á ētàng thiaⁿtio̍h" chhân chhù kiáⁿsun （chhânchhù kiáⁿsun）"itti̍t siotiāu ê siaⁿim.


#2_01 外 來 語：aphiàn
原 產 地：Chiná廈門
台語漢字：阿片
台灣華語：鴉片(yāpiàn）
Chiná華語：鴉片yāpiàn
英 語：opium

說明：「鴉片」，台語寫做「阿片」，發音「aphiàn」；日文寫做「阿片」，發音「ahen」。台灣mā有人稱它「烏薰」（o͘hun）。它屬tī天然麻醉壓制劑，醫學上用做麻醉性ê止痛藥；若是非科學研究用á是非醫用，就kā它歸類tī毒品。當做毒品ê時，傳統上用tī阿片ê吸毒工具有煙簽、煙燈、煙槍等等，一般kā生「阿片」加工成做熟「阿片」，了後so做細粒圓丸á是細條長條，tī火頂面烘軟了後，that入去煙槍ê煙鍋內底，kā煙鍋péng pêng對準火舌，了後吸火燒產生ê煙；食毒ê人中間，阿片癮輕ê人ta̍k工食阿片10~20 pái，重ê人ta̍k工tio̍h ài百gōa pái。


「阿片」ê阿拉伯語叫做「Afyūm」，華語翻譯做「阿芙蓉」，台語mā有照ánne稱呼ê「aphû’iông」；有詩為證：「風燈開火人倚床，燒來氣味芬而芳；始侵肝肺漸銷骨，瞢然墜入烏甜鄉。」這是賴和先生以筆名「懶雲」，tī 1924年11月11日出版ê《台灣民報》第二卷第23號發表ê一首舊詩〈阿芙蓉〉ê前幾句。這首詩一直寫到鴉片戰爭，寫到「台灣沾染更成俗」。Τio̍h算台灣割讓hō͘日本了後，後滕新平（ごぶち しんぺい，Gobuchi Shinpei）創建「阿片漸禁」ê「妙計」，「非止漸禁民忘苦，政府財源亦倍增；餘毒沉淪多黑籍，愚民密吸翻成癖。」


有一年，我kah阮牽手去英國旅遊，坐地下鐵ê時，阮牽手驚歎英國科技進步，一百gōa年前to̍h有地下鐵。電梯tùi幾十公尺深ê所在勻勻á起來ê時，我指siōng大ê一支柱á講：「Hit支柱á是咱tau捐建ê。」她ah一聲。我kā她說明講：「阿祖、伯公kah阿公，咱一家出三支薰槍，我bat聽老父生前講起，三支煙槍齊響ê時，普普á ētàng聽tio̍h「田厝kiáⁿ孫（chhânchhù kiáⁿsun）」一直燒掉ê聲音。