《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 18 台灣話 kap 台灣字

作者 陳雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì 18）（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 18）

Tâioân ōe kap Tâioân jī / 台灣話 kap台灣字

Che sī chitê khah hokcha̍p tānsī chin'á toingiàu ê tāichì. Hokcha̍p inūi khansiap tio̍h Tâioân ê le̍ksú, toingiàu inūi I kuihoān Tâioânlâng ê tēnggī. Bô Tâioânōe, Tâioânjī, tō bô Tâioânlâng chitê kàiliām.

Che 是一个khah 複雜但是真á重要 ê 代誌. 複雜因為牽涉tio̍h 台灣 ê 歷史, 重要因為伊規範台灣人 ê 定義. 無台灣話, 無台灣字, tō無台灣人這个概念.

Tâioânōe sī kengkòe kúi pahnî kap tâioân le̍ksú chòhóe iánhòa chhutlâi ê ōegú. Suijiân chúiàu lâigoân sī choânchiu, chiangchiu ōe, m̄ kú i ū goânchūbîn, pêⁿpo͘cho̍k ōe ê énghióng, kohkhah ū gōalâi sepangâ gú, phûtôgâ gú, Hôlan ōe kap kīntāi Ji̍tgú, Enggú, hôagú chintōa ê énghióng. I ū katī ê te̍kcheng, te̍ksû ê gúsû gúhoat, chhinchhiūⁿ chin kuilu̍t ê imtiāu piànhòa, sèkài siōng bô kîtha ê gúgiân ū. Tâioânōe sī Tâioân to̍kiú ê gúgiân.

台灣話是經過幾百年kap台灣歷史做伙演化出來 ê 話語. 雖然主要來源是泉州, 漳州話, m̄ kú伊有原地住民, 平埔族話ê 影響, kohkhah有外來西班牙語, 葡萄牙語, 荷蘭話 kap近代日語, 英語, 華語真大ê 影響. 伊有家己 ê 特徵, 特殊 ê語詞語法, 親像真規律 ê 音調變化, 世界上無其他 ê 語言有. 台灣話是台灣獨有 ê 語言.

Tiongkok chiàmléng Tâioân liáuāu, tē it hāng tō sī siaubia̍t Tâioânōe, thanglâi siaubia̍t Tâioân jīntông, si̍thêng bûnhòa bia̍tcho̍k(cultural genocide). Kengkòe tété 70 tang, Tâigú piànchó giâmtiōng ûiki gúgiân(severely endangered language). Bo̍kchêng ê sèbīn nā bô káipiàn, koh 1, 2 tāi ê sîkan tō ē bia̍tchoa̍t, éngoán siausit.

中國政權佔領台灣了後, 第一項tō是消滅台灣話通來消滅台灣認同, 實行文化滅族 （cultural genocide). 經過tété 70 冬, 台語變做嚴重危機語言（severely endangered language). 目前 ê 勢面若無改變, Koh 1, 2 代 ê 時間tō ē 滅絕, 永遠消失.

Tâioânjī māsī ham Tâioân le̍ksú chòhóe iánhòa chhutlâi. Hôlan lâng khòngchè Siraya thó͘tē kîkan, chèchō Sinkángbûn siá Siraya ōe. Āulâi Engkok thoânkàusū tī Tâioân thuikóng pe̍hōejī, tōsī Tâioânjī. Ùi Tâioân Kàuhòe Kongpò sǹgkhí, íkeng ū tāiiok 135 tang. Pe̍hōejī chin iôngī o̍h, hoânnā ē hiáu kóng Tâioânōe ê lâng, chinkín tō o̍h ē hiáu tha̍k siá.

台灣字mā是ham台灣歷史做伙演化出來. 荷蘭人控制Siraya土地期間, 製造新港文寫Siraya話. 後來英國傳教士tī 台灣推廣白話字, tō是台灣字. Ùi 台灣教會公報算起, 已經有大約135冬. 白話字真容易學, 凡若ē曉講台灣話 ê人, 真緊tō 學ē曉讀寫.

Tiongkok chèngkoân lâi liáuāu, giâmkeh kìmchí Tâioânōe, pe̍hōejī kap pe̍hōejī honghù ê bûnhiàn, tìsú 1960, 1970 nîtāi, itpoaⁿ Tâioânlâng kiòsī Tâioânōe bô jī. Kengkòe Ông Ioktek kàusiū , Tēⁿ Liôngúi kàusiū tn̂gnî kekbēng sèng ê khébông, 1980 íāu khaisí ū tāichiòngsèng ho̍kheng Tâigúbûn ê ūntōng. Hit chām inūi hànjī choa̍ttùi kiôngsè ê khehkoan hiānsi̍t, tāipō͘hūn Tâibûn súiōng hànjī kap lômájī hapiōng, kiòchò hànlô.

中國政權來了後, 嚴格禁止台灣話, 白話字kap白話字豐富 ê文獻, 致使1960 , 1970 年代, 一般台灣人叫是台灣話無字. 經過王育德教授, 鄭良偉教授tn̂g年革命性 ê 啟蒙, 1980 以後開始有大眾性復興台語文 ê運動. Hit 站因為漢字絕對強勢 ê 客觀現實, 大部份台文使用漢字kap 羅馬字合用, 叫做漢羅.

Tiongkok chèngkoân tùi bînkan bógú ho̍kheng ūntōng chūlâi sī kiâⁿ chi̍tkha tòng chi̍tpō͘, bôthêng chó͘gāi. In chútō nn̄gthò lômájī phinim, nn̄gthò hànjī(pauhâm só͘kóng ê ‘chiàⁿjī ‘）, lâi kiáujiáu Tâibûn susiá, koh līiōng chènghú chugoân, kó͘bú iōng choânpō͘ hànjī siá Tâibûn, apchè lômájī, te̍kpia̍t sī pe̍hōejī. Bo̍ktek sī chó͘tòng Tâioânjī ê thoânthóng, kā Tâioânōe, Tâioânjī ngē kho͘ tiàm hôagú lāité.

中國政權對民間母語復興運動自來是行一腳擋一步, 無停阻礙. In主導二套羅馬字拼音, 二套漢字（包含所講 ‘正字’）, 來攪擾台文書寫. koh 利用政府資源, 鼓舞用全部漢字寫台文, 壓制羅馬字, 特別是白話字. 目的是阻擋台灣字 ê 傳統, kā台灣話, 台灣字ngē kho͘ tiàm華語內底.

Tānsī gúgiân ha̍kka tôngì, hànjī bē tàng oânchoân piáuta̍t Tâioânōe. Inūi Tâioânōe kap hôagú sī bôkâng hē thóng ê gúgiân. Tâioânōe khò im lâi siá. Tiongkok ōe khò jīhêng lâi siá. Choânpō͘ iōng hànjī siá Tâibûn sī sílō͘ chittiâu. Tâioânjī ê chionglâi sī choân lômájī, iāchiūsī ū 135 tang thoânthóng ê pe̍hōejī.

但是語言學家同意, 漢字bē tàng完全表達台灣話. 因為台灣話kap華語是無仝系統 ê 語言. 台灣話靠音來寫. 中國話靠字型形來寫. 全部用漢字寫台文是死路一條. 台灣字 ê 將來是全羅馬字, 也就是有135冬傳統 ê 白話字.

Gúgiân ha̍kka jīntēng, gúgiân ûiki chòe chho͘chho͘ piáuhiān ê hiànsiōng sī gín'á tī chhúgōa kóng bógú siū hānchè. Chìnchi̍tpō͘ sī chhùlāi bô o̍h bógí. Só͘í gín'á kap siàuliânlâng sī ûiki gúgiân khaisí ê tùisiōng, mā engkai sī bógú hôeho̍k chiamtùi ê tē it ê tùisiōng.

語言學家認定, 語言危機最初初表現 ê 現象是gín'á tī厝外講母語受限制. 進一步是tī厝內無學母語. 所以gín'á kap少年人是語言危機開始 ê 對象, mā應該是母語回復針對 ê 第一个對象.

Sūsi̍t Tâioânōe, Tâioânjī chitê gītê lāiiông chin hokcha̍p. Chinchiàⁿ suiàu ū Tâigú ûiki ìsek ê siāhōe kap chènghú lâi kipkiù. Kinnî 2019 nî 8 goe̍h 25 kàu 28 jit, tī Bíkok Kachiu Los Angeles ū khui 23 kài sèkài Tâibûniâⁿ. Tiongkan ū siôngsè ê thólūn. Chhiáⁿ chhamkhó i ê bāngchām, tāihōe chhiúchheh.

事實台灣話, 台灣字這个議題內容真複雜.真正需要有台語危機意識 ê 社會kap政府來急救. 今年2019 年8 月25 到28 日, tī 美國加州 Los Angeles 有開23 屆世界台文營. 中間有詳細 ê 討論. 請參考伊 ê 網站, 大會手冊.

（Chokchiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍hōejī)（作者注：請用白話字）