《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 20 地球 ê 條件

作者 陳雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì 20）（寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 20）

Tē kiû ê tiâukiāⁿ / 地球 ê 條件

Chitê sī siōngkài tōa ê būntê, putkò iā siōngkài ē hō͘ lâng hutlio̍k bôkhòaⁿ. Inūi tē kiû ê khoânkéng chintōa, lán kòjîn chò ê tāichì óngóng khòaⁿ bē chhutlâi cheksî ti̍tchiap ê énghióng. Putkò khoha̍k ê giánkiù tiāucha, chèngbêng jînchō ê insò͘ íkeng tùi tē kiû ê khoânkéng chòsêng chin siongtiōng ê phòhāi.

這个 是上蓋大 ê 問題, 不過也上蓋ē hō͘人忽略無看. 因為地球 ê環境真大, 咱個人做 ê 代誌往往看bē出來即時直接 ê 影響. 不過科學 ê 研究調查, 證明人造 ê 因素已經對地球 ê 環境做成真傷重 ê 破害.

Nîhòe khahtōa ê lâng píkàu chitmá kap in siàuliân sî ê khoânkéng, joa̍hlâng ê untō͘, khenih ê chúike chhânlê, háinih lia̍h ê hî, Kohiông ê thiⁿsek….tō khòaⁿ ē chhutlâi 5, 60 tang ê piànhòa. M̄ nā lú lâi lú bái, jîchhiáⁿ piànbái ê soktō͘ lú kín. Chia ê piànhòa chúiàu sī inūi jînchō ê tē kiû sengun, khoânkéng ujiám(háiiûⁿ, khe, ô͘, khongkhì, thó͘tē ê ujiám)kap chūjiân khoânkéng ê phòhāi(simlîm, làmtē, thô͘jióng, sanô͘chiau siausit）.

年歲kha大 ê 人 比較 chitmá kap in少年時 ê 環境. 熱人 ê 溫度, 溪裡 ê水雞田螺, 海裡掠 ê 魚, 高雄 ê 天色….tō看ē出來 tété 5, 60 冬 ê 變化. M̄ nā lú 來lú bái, 而且變bái ê 速度 lú緊. Chia ê 變化主要是因為人造 ê 地球升溫, 環境污染（海洋, 溪, 湖, 空氣, 土地 ê污染）kap 自然環境 ê 破害（森林, làm地, 土壤, 珊瑚chiau消失）.

Ūisiáⁿmi̍h ū chit 3 hāng tāichì hoatseng？ Tī sànhiong ê kokka, chúiàu sī jînkháu aple̍k. Tī hógia̍h kokka chúiàu sī chupún chúgī ê chètō͘ kap siauhùichiá chúgī （consumerism). Chupún ka paksiap khoânkéng chugoân lâi thànchîⁿ. Siauhùichiá chichhî chupúnka, lōnghùi chugoân.

為啥物有這3 項代誌發生？Tī 散鄉 ê 國家, 主要是人口壓力. Tī 好額國家主要是資本主義 ê制度 kap 消費者主義（consumerism). 資本家剝削環境資源來趁錢. 消費者主義支持資本家, 浪費資源.

Ísiōng 3 hāng piànhòa, nā chhiaukòe bó͘chióng thêngtō͘ tō chin khùnlân hôeho̍k. khoha̍k ka kó͘kè, bo̍kchêng ê chhusè 10 gōa tang lāi nābô thiatté káipiàn, tō ē bīntùi tē kiû sengun 1.5 tō͘ ísiōng ê hānkài. Tē kiû sengun nā chhiaukòe bó͘ chi̍tê hānkài, tō piànchò oksèng sûnhoân, bô hoattō͘ hôetńg(irreversible). Che sī tē kiû khui hō͘ lán ê tiâukiāⁿ, lán bô hoattō͘ káipiàn, bē sái chhiaukòe. Che èngtong sī choân sèkài siōng kínkip tiongtōa ê ûiki.

以上3 項變化, 若超過某種程度tō真困難回復. 科學家估計, 目前 ê 趨勢10 外冬內若無徹底改變, tō ē面對地球升溫1.5 度以上 ê 限界. 地球升溫若超過某一个限界, tō 變做惡性循環, 無法度回轉（irreversible). Che 是地球開hō͘咱 ê 條件, 咱無法度改變, bē使超過. Che 應當是全世界上緊急上大 ê 危機.

（Chokchiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍hōejī) （作者 注：請用白話字）