《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 21 日常科學

作者 陳雷 2019.12.01

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì 21）（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 21）

Ji̍tsiông khoha̍k / 日常科學

Jînlūi ùi 20 bān tang chêng Huichiu ê chhutseⁿ tē khaisí kàutaⁿ, I ê sengkhu ûichhoân kiin ê piànhòa chinsió. Kap che píkàu khílâi, I thâukhak lāi susióng ê piànhòa ē sái kóngsī chintōa. Hiāntāi ê khoha̍k ka ē tàng kèsǹg útiū ùi chhutsì ê ba̍knih（35 ūi siósò͘tiám ihā ê chi̍t bió)kàu chitmá útiū khòngtiuⁿ ê soktō͘, ē tàng kèsǹg tiānchú （electron)ê tāngliōng(9.109x 28 ūi siósò͘tiám ihā ê chi̍t kongkhek）. Chhinchhiūⁿ kîchek.

人類 ùi 20 萬冬前非洲 ê 出生地開始到taⁿ, 伊 ê 身軀遺傳基因 ê 變化真小. Kap che比較起來, 伊 頭殼內思想 ê 變化ē使講是真大. 現代 ê 科學家 ē tàng 計算宇宙 ùi 出世 ê 目nih （35 位小數點以下 ê 一秒）到 chitmá 宇宙擴張 ê 速度, ē tàng 計算電子（electron)ê 重量 （9.109 x 28位小數點以下 ê 一公克）. 親像奇蹟.

Hiāntāi lâng kòekhì chi̍tchheng tang ílâi, siōng tiōngiàu susióng ê sêngchiū tōsī khoha̍k koanliām ê kiànli̍p. Siáⁿmi̍h sī khoha̍k koanliām? Kantan kóng, tōsī ùi kásiat（hyposis）kàu chèngbêng(proof）. Tiongkok hôngtè siongsìn, thiⁿténg poe sàuchhiú chheⁿ, tiâutāi tō beh bia̍tbông, Tiongkok lâng siongsìn siòngmiāê, bīnténg bó͘ chi̍tê só͘chai seⁿ chi̍tlia̍p kì, tō ē chò hôngtè. In kā chia ê kásiat, bô kengkòe chèngbêng, chúnchò sūsi̍t. Jînlūi chēng ē hiáu sukhó tō ē hiáu kásiat, tānsī tī kīntāi khoha̍k kiànli̍p íchêng, long bô chìnchi̍tpō͘ kengkòe chèngbêng, ti̍tchiap kā kásiat tòngchò sūsi̍t. khoha̍k kengkòe giâmkeh ê chèngbêng chiah kā kásiat tòngchò sūsi̍t. Jîchhiáⁿ nā tē chi̍tchheng pái ê chhìgiām chèngbêng chi̍tê kásiat m̄ tio̍h, chi̍tê bo̍kchêng ê sūsi̍t tio̍hài hòngkhì he̍kchiá siukái.

現代人過去一千冬以來, 上重要思想 ê成就tō 是科學觀念 ê 建立. 啥物是科學觀念？簡單講, tō是 ùi 假設（hyposis）到證明 （proof）. 中國皇帝相信, 天頂飛掃帚星, 朝代tō beh滅亡, 中國人相信相命ê, 面頂某一个所在一粒痣, tō ē做皇帝. In kā chia ê 假設, 無經過證明, 準作事實. 人類chēng ē 曉思考 tō ē 曉假設, 但是 tī近代科學建立以前, 攏無進一步經過證明, 直接kā 假設當作事實. 科學家經過嚴格 ê 證明chiah kā設當作事實. 而且若第一千擺ê 試驗證明這个假設m̄ tio̍h, 這个目前 ê事實tio̍hài 放棄或者修改.

Góa chi̍tūi iseng pêngiú tio̍h tōatn̂g gâm. I m̄ chiapsiū hiāntāi iha̍k tīliâu, cháukhì tiongkok chia̍h bó͘bó͘ tiongi ê ‘chó͘thoân pìhng’. Bú pòaⁿtang khahke, tńglâi íkeng bô hoattō͘ chhiúsu̍t. Che tōsī kásiat chúnchò sūsi̍t ê pikio̍k. Lí siūⁿ, nāsī ‘chó͘thoân pìhng’, ē ū gōachē hoānchiá iōngkòe?kám ū hoattō͘ thōngkòe chèngbêng i ê hāukó? Chhinchhiūⁿ chitkhoán ké khoha̍k ê kónghoat tī só͘kóng ê ‘tiongi’ lāité bóaⁿbóaⁿsī. Tiongi siōngài kóng ‘pó͘ ’, ‘hi’, ‘ jia̍t’......chitkhoán ūnábô ê hêngiông sû, tānsī lí nā chìnchi̍tpō͘ tuikiù i si̍tchit lāiiông, i tō kóng bômi̍ha. Sehong iio̍h io̍htián lāité, múi chi̍tchōa lāiiông lóng tio̍h si̍tgiām sò͘jī ê kinkù, tiongio̍h kúi chheng ia̍h io̍htián lāité, siōngke sī kinkù kó͘chá bó͘bó͘ sînlông, bó͘bó͘ io̍hchheh kóngê, bô chi̍tchōa si̍tgiām kinkù. Chitkhoán ké khoha̍k ê chòhoat, m̄ nā sī hui khoha̍k, kohkhah sī hoán khoha̍k.

我一位醫生朋友tio̍h大腸癌. 伊m̄接受現代醫學治療, 走去中國食某某中醫治癌 ê ‘祖傳秘方’. 舞半冬khah加, 轉來已經無法度手術. Che tō是kā假設準作事實 ê 悲劇. 你想, 若是 ‘祖傳秘方’, ē有外chē患者用過？敢有法度統計證明伊 ê 效果？親像這款假科學 ê 講法 tī 所講 ê ‘ 中醫’ 內底滿滿是. 中醫上愛講‘補’, ‘虛’, ‘熱’.....這款有若無 ê 形容詞, 但是你若進一步追究伊 ê實質內容, 伊tō 講無物a. 西方醫藥藥典內底, 每一chōa內容攏tio̍h實驗數字 ê 根據, 中藥幾千頁藥典內底, 上加是根據古早某某神農, 某某藥冊講ê, 無一chōa實驗根據. 這款假科學ê做法, m̄ nā是非科學, kohkhah是反科學.

Taⁿ chitmá chusìn hoatta̍t ê siāhōe, lán putsî tio̍h hunbêng, siáⁿmi̍h sī tansûn ê kásiat, siáⁿmi̍h sī kengkòe chèngbêng ê sūsi̍t. Kā bô chèngbêng ê kásiat chúnchò sūsi̍t, sīmchì kā chèngbêng ê chúnchò kásiat, lóng m̄ sī hó tāichì. Che tōsī lán ji̍tsiông seⁿoa̍h ê khoha̍k.

Tī chitmá資訊發達ê社會, 咱不時tio̍h分明, 啥物是單純ê假設, 啥物是有經過證明ê事實. Kā無證明ê假設準作事實, 甚至kā證明ê事實準做假設, 攏m̄是好代誌. Che tō是咱日常生活 ê 科學.

（Chokchiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍hōejī)（作者注：請用白話字）