《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫 hō͘學生朋友 ê 代誌 23 道德 kap心靈ê價值

作者 陳雷 2019.12.01

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì 23）(寫 hō͘學生朋友 ê 代誌 23)

Tōtek kap simlêng ê kèta̍t / 道德 kap心靈ê價值

Lâng kap tōngbu̍t ū chithāng chintōa ê chhapia̍t tōsī lâng chingâu ha̍pchok. Ha̍pchok chiah ē tàng îchhî hôpêng, oânsêng tāichì. Lâng ē tàng siā hóechìⁿ, ài khò kúibān lâng ha̍pchok. Sengseng ē hiáu ha̍pchok lia̍hkâu, siochiàn, tānsī hān tī kângtīn lāité ha̍pchok, bē chhiaukòe 10 gōa chiah. Kúi cha̍pbān chiah káuhiā ē ha̍pchok oânsêng chithāng thianseng kò͘tēng ê tāichì, pa̍thāng bôhoattō͘. Hiāntāi lâng ha̍pchok ê kichhó͘ ū 3 hāng:chin bênghián ê kiōngtông līek. Tûliáu chitê ígōa, khò chètō͘ ê kuitēng(pauhâm hoatlu̍t)kap tōtek ê ioksok. Lán bô hoattō͘ kā só͘ū tōa sè hāng tāichì siáchò hoatlu̍t, kuitēng ê chètō͘, chhinchhiūⁿ tùi pêngiú ê lémāu thāitō͘, che tio̍h khò tōtek ê ioksok.

人kap 動物一項真大 ê 差別tō是人真gâu 合作. 合作chiah ē tàng維持和平, 完成代誌.人ē tàng射火箭, ài靠幾萬人合作. 猩猩ē曉合作掠猴, 相戰, 但是限tī仝陣內底合作, bē 超過 10 外隻. 幾十萬隻káuhiā ē合作完成一項天生固定 ê代誌, 別項無法度. 現代人合作 ê 基礎有 3 項：真明顯 ê共同利益. 除了這个以外, 靠制度 ê 規定（包含法律）kap道德 ê 約束. 咱無法度kā所有大細項代誌寫做法律, 規定 ê 制度, 親像對朋友 ê禮貌態度, che tio̍h靠道德 ê 約束.

Siáⁿmi̍h kiòchò chitê lâng ‘ū tōtek’？ Tō sī i ū khólū tio̍h pa̍tlâng. Katī m̄ ài ê tāichì bô hō͘ pa̍tlâng, katī àiê mi̍hkiāⁿ hō͘ pa̍tlâng. He̍kchiá pa̍tlâng m̄ ài ê tāichì lán bô hō͘ in, pa̍tlâng àiê mi̍hkiāⁿ lán hō͘ in. Tōtek ê hāukó tō sī îchhî hôpêng, kakiông lâng kap lâng tiongkan ê ha̍pchok. Tōtek chúichùn koân ê lângkûn, ē khah hôpêng, khah chió hō͘siong sionghāi, mā ē tàng chò khahchē tāichì. Che tō sī tōtek tī jînlūi iánhòa kòethêng ê kèta̍t. Hiāntāi ê siāhōe lâng kap lâng tiongkan ê chiapchhiok lú ba̍t, suiàu lú tōa ê ha̍pchok.

啥物叫做這个人‘有道德’？ Tō是伊有考慮tio̍h 別人. 家己m̄愛 ê 代誌無 hō͘別人, 家己愛 ê 物件hō͘別人. 或者別人m̄愛 ê 代誌咱無 hō͘ in, 別人愛 ê 物件咱hō͘ in. 道德 ê 效果tō是維持和平, 加強人kap人中間 ê 合作. 道德水準koân ê 人群, ē khah和平, khah少互相傷害, mā ē tàng 做khahchē 代誌. Che tō是道德tī人類演化過程 ê 價值. 現代 ê 社會人kap人中間 ê 接觸lú 密, 需要lú 大 ê 合作.

To̍kchhâi kokka chhinchhiūⁿ Tiongkok, kiōngsántóng ūi tio̍h khòngchè itchhè, iōng chinchē kuitēng lâi hānchè lâng ê susióng hêngtōng. Tī Tiongkok, siōngkoân ê tōtek sī tùi kiōngsántóng sítiong. Ūi tio̍h tóng, siáⁿmi̍h lóng ē sái chò, chò kéhòe, thau lâng ê kisu̍t, chhiúⁿ lâng ê châisán, phiàn lâng ê tiâuiok, thâilâng pànghóe lóng bôiàukín. Ūi tio̍h tóng, sīmchì ē sái ûihoán kokka ê hiànhoat, siat képâu ê kokhōe, képâu ê sinbûn, képâu ê giânlūn chūiû. kiōngsántóng khòngchè ê Tiongkok, tantan ū chithāng tōtek：tùi tóng chīntiong. Iā tōsī kóng, kiōngsántóng bô lâng kap lâng tiongkan phó͘sè ê tōtek koanliām hām kèta̍t. Che tōsī Mô͘te̍ktong thâisí kúi lōa chhengbān Tiongkoklâng, kàutaⁿ Tiongkok kiōngsántóng iáu chuntiōng i ê goânin.

獨裁國家親像中國, 共產黨為tio̍h beh控制一切, 用真chē規定來限制人 ê 思想行動. Tī中國, 上koân ê 道德是對共產黨死忠. 為tio̍h黨, 啥物攏 ē使做, 做假貨, 偷人 ê 技術, 搶人 ê 財產, 騙人 ê 條約, thâi人放火攏無要緊. 為tio̍h黨, 甚至ē使違反國家 ê 憲法, 設假包 ê 國會, 假包ê新聞, 假包 ê 言論自由. 共產黨控制ê 中國,單單有一項道德：對黨盡忠. 也tō是講,共產黨無人kap人中間普世ê 道德觀念hām價值. Che tō是毛澤東thâi死幾lōa千萬中國人, 到taⁿ 中國共產黨 iáu尊重伊ê原因.

Simlêng kap tōtek sī chin chiapkīn ê mi̍hkiāⁿ. Tōtek chúiàu khansiap tio̍h lâng kap lâng ê koanhē. Simlêng pauhâm lâng ígōa ê chengsîn kàiliām. Lán bô kóng lâng kap thiⁿchhiⁿ tiongkan ê tōtek, tānsī ē tàng kenggiām lâng tùi thiⁿchhiⁿ chengsîn ê kámsiū. Kîtha chhinchhiūⁿ jînseng seⁿsí, útiū bānbu̍t ê sînbi̍tkám, bíkám, chôngpàikám.....chióngchióng. Simlêng ê kéngkài suijiân chinchió si̍tiōng ê kèta̍t, tānsī góa siūⁿ, i sī lâng siōngkài súi ê mi̍hkiāⁿ. Kiōngsántóng hó͘ⁿtēng tōtek kap simlêng ê kèta̍t. In ê siāhōe kechin bē antēng. Che sī in chintōa ê jio̍ktiám, māsī bānok ê kinthâu.

心靈kap 道德是真接近 ê 物件. 道德主要牽涉tio̍h人kap 人 ê 關係. 心靈包含人以外 ê 精神概念. 咱無講人kap 天星中間 ê 道德, 但是ē tàng經驗人對天星精神ê感受. 其他親像人生生死, 宇宙萬物ê神密感, 美感, 崇拜感...... 種種. 心靈ê 境界雖然真少實用ê價值, 但是我想, 伊是人上蓋價值, 上蓋súi ê物件. 共產黨否定道德kap心靈ê價值. In ê社會加真bē安定. Che是in真大ê弱點, mā是萬惡 ê 根頭.

（Chokchiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍hōejī)（作者注：請用白話字）