《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友ê代誌 32 物理ê世界

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì)（寫hō͘ 學生朋友ê代誌 32）

Bu̍tlí ê sèkài / 物理ê世界

Bu̍tlí ê sèkài piáubīn khoaⁿlai sī chin hokcha̍p bôkâng ê hiānsiōng, pauhâm kokchióng bôkâng ê goânsò͘ （element, bu̍tchit（matter）, chhiⁿthé, lêngliōng ( energy), sīmchì sîkan......putkò kīntāi sìpah tang khoha̍k ê giánkiù chèngbêng, i sī chi̍tê chin kuichek ê sèkài, lóngchóng chunsiú kúitiâu kipún kantan ê kuichek. Lí nāsī bu̍tlí ha̍kka, sīmchì ē tàng kā só͘ū ê hiānsiōng, ùi siōngsió ê Qchú(qoark）kàu siōngtōa ê útiū, ùi lán só͘chai siōngchá ê sîkan(útiū chhutsì)kàu siōngbóe ê sîkan(útiū kiatsok）, iōng chittiâu tn̂gtn̂g ê sò͘ha̍k kongsek piáuhiān chhutlâi......Che kám m̄ sī chi̍tê kîchek？

物理ê世界表面看來是真複雜無仝 ê 現象, 包含各種無仝 ê元素(element), 物質 (matter) , 星體, 能量( energy), 甚至時間.....不過近代400 冬科學 ê 研究證明, 伊是一个真規則 ê 世界, 攏總遵守幾條基本簡單ê規則. 你若是物理學家, 甚至ē tàng kā 所有ê現象, ùi上小 ê Q子（qoark）到上大ê宇宙, ùi咱所知上早ê時間 (宇宙出世) 到上尾ê時間 (宇宙結束), 用一條tn̂gtn̂g ê 數學公式表現出來.....Che 敢m̄是一个奇蹟？

Bu̍tlí ê sèkài iáuū chi̍tê lí siūⁿbē kàu ê kîchek. Chūjiân ê hiānsi̍t(reality）kap lán ji̍tsiông kámkoan ê kenggiām kîsi̍t bô ittēng ittì, sīmchì tùihoán, chhinchhiūⁿ sîkan siū kasok ê énghióng ē piànbān, chhinchhiūⁿ kng（light）tôngsî sī photōng(wave)iāsī chitlia̍p(particle). chi̍tlia̍p kongchú tôngsî chûnchāi tī bôkâng ê só͘chāi(localization)......chióngchióng kîkhá ê liōngchú le̍kha̍k(qoantam mechanic）ê sèkài, lí bôhoattō͘ sióngsiōng. Putkò chhiáⁿlí ē kìtit, che m̄ sī chūjiânkài ê mô͘su̍t, che sī bu̍tlí kipún ê hiānsi̍t, kengkòe khoha̍k ê ba̍kchiu chiah ū hoattō͘ kenggiām, liáukái ê hiānsi̍t.

物理ê世界iáu有一个你想bē到ê奇蹟. 自然ê現實(reality) kap咱日常感官ê經驗其實無一定一致, 甚至對反. 親像時間受加速ē變慢, 親像光 ( light ) 同時是波動( wave) 也是質粒 ( particle ), 一粒光子（photon ) 同時存在tī 無仝 ê所在(localization)....種種奇巧ê量子力學（qoantam mechanic）ê世界, 你無法度想像. 不過請你ē記得, che m̄是自然界ê魔術, che是物理基本ê現實. 經過科學ê目睭chiah有法度經驗, 瞭解 ê 現實.

Lí ē chìnchi̍tpō͘ mn̄g, chiaê kipún kuichek sī ánchóaⁿ lâiê?Che lán chín bô tapàn, he̍kchiá sī oânchoân khò kihōe(random chance), he̍kchiá sī jînlūi tìsek hoānûi ígōa, éngoán bē tàng hôetap ê būntê. Chóngsī bu̍tlí ê sèkài únchún lán khòaⁿ lúchē, chhinchhiūⁿ chi̍tê thǹg pòaⁿkng ê bílú, lú hō͘ lán àibeh khòaⁿ lúchē, kámkak sînbi̍t, kèngùi, bílē, thêseng lán ê simlêng, sīmchì chôngpài ê chongkàu kám.

你ē進一步問, chia ê基本規則是按怎來ê?Che咱 chín無答案, 或者是完全靠機會（random chance), 或者是人類知識範圍以外, 永遠 bē tàng 回答 ê 問題. 總是物理 ê世界允准咱看lú chē, 親像一个thǹg半光ê美女, lú hō͘咱愛 beh看 lú chē, 感覺神密, 敬畏, 美麗, 提昇咱ê心靈, 甚至崇拜ê宗教感.

（Chokchiá chù:chhiáⁿiōng pe̍hōejī)（作者注：請用白話字）