《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友ê代誌 35 科學ê奇境

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍kseng pêngiú ê tāichì 35）（寫hō͘學生朋友ê代誌 35）

Khoha̍k ê kîkéng / 科學ê奇境

Kīntāi bûnbêng chi̍tê siōngtiōngiàu ê sêngchiū tōsī khoha̍k ê kiànli̍p kap èngiōng. I m̄ nā káipiàn jînlūi ioa̍h ê khoânkéng, khòngtōa lán tùi chūjiânkài ê liáukái, lîchhiáⁿ énghióng lâng lōechāi ê simlêng.

近代文明一个上重要 ê 成就 tō是科學ê建立kap應用. 伊m̄ nā改變人類依活ê環境, 擴大咱對自然界ê瞭解, 而且影響人內在ê心靈.

Khoha̍k siōng chúiàu ê te̍ktiám sī ùi kásiat kàu chèngbêng. Siōngchá jînlūi tō ē hiáu kásiat. Goânsílâng gū tio̍h tē tāng, káisoeh sī sîn teh siūkhì. Che tōsī kásiat. In koh chìnchi̍tpō͘ kā chitê bô kengkòe chèngbêng ê kásiat piànchó thâukhak lāi ê sūsi̍t.

科學上主要ê特點是ùi假設到證明. 上早人類tō ē曉假設. 原始人遇tio̍h地動, 解說是神 teh受氣. Che tō是假設. In koh進一步kā這个無經過證明ê假設變做頭殼內ê事實.

Ùi kásiat kàu chèngbêng, chi̍tê kantan ê lē tōsī sò͘ha̍k. Píjū kásiat X + 3 téngū 5, chèngbêng X sī 2. Chi̍thāng tāisò͘(algebra)tī tē chhit sèkí íkeng kiànli̍p. Kīntāi khoha̍k tāiiok sì, gō͘ pahnî le̍ksú, kàu taⁿ ê sêngchiū hiánsī khoha̍k ê honghoat, goânchek chin ūla̍t, chin ū lō͘iōng.

Ùi假設到證明, 一个簡單ê例 tō是數學. 比如假設 X + 3 等於 5, 證明 X 是 2. 這款代數（algebra)tī 第七世紀已經建立. 近代科學大約 4, 5百年歷史, 到taⁿ ê 成就顯示科學ê方法, 原則真有力, 真有路用.

Tānsī khoha̍k siōngtōa ê kîchek chhiaukòe I tī bu̍tchit, si̍tiōng hongbīn ê kèta̍t. khoha̍k thêkiong tìsek, hō͘ lán ê sīkài khoahkhòng. Ùi goânchú lāité siōngsió ê ‘qoark’ kàu siōngtōa ê útiū, pauhâm ê hoānûi ū chi̍t āubīn la̍kcha̍p ê lêng(zero)ê pōesò͘. I hō͘ lán khòaⁿ tio̍h múiji̍t seⁿoa̍h hoānûi lāi khòaⁿ bē tio̍h ê mi̍hkiāⁿ, goânchú ê sèkài, thianbûn ê sèkài, kúi pahbān tang chêng sengbu̍t ê sèkài chióngchióng. Ta̍h ji̍p khoha̍k ê mn̂g, I hō͘ lán chiapchhiok tio̍h ji̍tsiông seⁿoa̍h chiapchhiok bē tio̍h ê kámsiū, simlêng ê bíkám, sînbi̍t, sīmchì chôngpài ê kéngkài. Hō͘ lán chiâⁿchò tìhūi ê lâng.

但是科學上大ê奇蹟超過伊tī物質, 實用方面ê價值. 科學提供知識, hō͘咱ê視界闊曠. Ùi原子內底上小 ê ‘quark’ 到上大 ê 宇宙, 包含ê範圍有 1 後面 60 个零（zero)ê 倍數. 伊 hō͘咱看tio̍h 每日生活範圍內看bē tio̍h ê 物件, 原子ê世界, 天文ê世界, 幾百萬冬前生物ê世界種種. 踏入科學 ê 門, 伊hō͘咱接觸tioh日常生活接觸bē tio̍h ê感受, 心靈ê美感, 神密, 甚至崇拜ê境界. Hō͘咱成做智慧ê人.

（Chokchiá chù:chhiáⁿiōng pe̍hōejī)（作者注：請用白話字）