《宋澤萊新著《天路拾穗》TOJ/台灣字版》

 | | | 轉寄

Chūsū

作者 Sòng Te̍klâi 2025.11.29

0. "Kitokkàu thongsìn “blog kánkài

"Thiⁿlō͘ Khioh Sūi”chit pún chheh thang kóng sībānglō͘ "Kitokkàu thongsìn”blog ê chi̍t pái tiōngiàu tiánsī.
Chūchiông cha̍psaⁿ nî chêng（2010 nî）góa to̍h kah Tâioân bûnha̍kka Ô͘ Tiôngsiông tībānglō͘ téng khaipān "Kitokkàu thongsìn”blog, bo̍ktek sī beh thêkiong chi̍tê hn̂gtē thang hō͘ bô hun kàuphài ê Kitoktô lâi susiá in ê lêngsiu kenggiām, píchhú thang hō͘siong ha̍ksi̍p.
Tāikhài sī inūi bōe khaipān chìnchêng, góa íkeng tī sîn só͘ hō͘ in ê ībāng tiong chaiiáⁿ ē ū chitê blog ê tànseng, só͘í cha̍psaⁿ nî lâi, goán ê blog chìnhêng kah huisiông sūnlī, suibóng lāibīn bē chió ū lāikiàmkiàm ê phoephòaⁿsèng bûnchiuⁿ chhuthiān, m̄koh chiônglâi bô hoatkiàn ū lâng tùi blog ū hūbīn phoephêng, sīmchì jīmhô jiá sūtoan ê hôeèng lóng bô chhuthiān kòe, ēsái kóng sī ithoânhongsūn. Púnlâi kaji̍p thólūn ê sêngoân kantaⁿ ū nn̄g, saⁿcha̍p ūi, āu lâi kohchài chengka kàu pah gōa ūi, chhaputto íkeng lâi kàu chi̍t keng tionghêng kàuhōe ê kàutô͘ jînsò͘, bētàng sǹg sī chi̍tê sióhêng ê blog à. Goán ê sêngoân sīmchì paukoat Sìngīhōe ê Tân Jînchong bo̍ksu, Tiúⁿlóhōe ê Khng Lâichhiong bo̍ksu, Ông Chengbûn bo̍ksu íki̍p Êngkng Kàuhōe ê Lōa Sengtì bo̍ksu.
Tôngsî goán blog ê bó͘ chi̍tkóa bûnchiuⁿ ê tiámoa̍t lu̍t siōng koân iā bat ta̍tkàu chi̍t bān peh chheng ê ê sò͘bo̍k. Kóng tio̍h blog chit chióng bāngia̍h, i ê bûnchiuⁿ kah bīnchheh bô siokâng, thongsiông lóng sī ēng bûnjī ūi chú, phianhok koh khah tn̂g, sūsu̍t koh khah chē, goān'ì oa̍ttho̍k blog bûnchiuⁿ ê lâng lóng ū i ê te̍kpia̍t ê sò͘ióng kah bo̍ktek. Só͘í chi̍t bān peh chheng ê tiámoa̍t lu̍t bētàng sǹg chió, che mā sī chihchài tio̍h goán blog ētàng itti̍t chûnchāi ê siōng tōa goânin, i kiatkio̍k iáu sī chin ū énghióng la̍t.
Inūi goán chi̍t khaisí to̍h ū piáubêng, chitê blog sī chi̍tê lêngsiu ê hn̂gtē, só͘í sêngoân á sī tho̍kchiá lóng chaiiáⁿ che sī chi̍tê kongkhai tâm Kitokkàu subi̍t kenggiām ê só͘chāi, sī teh kángkiû si̍tchè lêngsiu. Só͘í tī blog lāibīn só͘ hoatpiáu ê bûnchiuⁿ to̍h chin chió sī "í keng kái gī”ê bûnchiuⁿ, hit kóa chiàupúnsoankho, chi̍t sut'á to bô si̍tchè kòjîn chongkàu kenggiām ê piáubīn bûnchiuⁿ, to̍h chin chió chhuthiān tī goán ê blog ni̍h, hō͘ goán phiahkhui itpoaⁿ kháuhō thoânkàu ê thongsio̍k sèng, tōatōa kiámchió blog ê bûnjī hūtam. Kìjiân sī ánne, tah tī blog ê bûnchiuⁿ ū tōaliōng lóng sī susiá SiōngChú ê kîchek kîsū ê bûnchiuⁿ, inūi ti̍tchiap chiapchhiok SiōngChú ê kenggiām púnsin to̍h sī sînjiah kîsū!
Góa mā tī 2010 nî khaisí tī “Kitokkàu thongsìn”blog siá bûnchiuⁿ, kàu cha̍psaⁿ nî liáuāu ê kin'áji̍t, chóngkiōng siá 220 phiⁿ chóiū, sǹg sī chin pângtōa ê chi̍tê sò͘liōng à. Chitmá góa soánlo̍k lāibīn ê 96 phiⁿ bûnchiuⁿ, kā i chò ū tia̍tsū ê pianchi̍p, chiū ánne kò͘sêng chit pún "Thiⁿlō͘ Khioh Sūi”ê chheh à.

1. Susiá "chhenggī titkiù"
Tú tī blog hoatpiáu bûnchiuⁿ ê sî, góa to̍h seng mn̄g kakī kóng, tàuté beh siá siáⁿmi̍h? Hit sî, góa íkeng m̄ sī tùi Kitokkàu oânchoân bô jīnbat ê lâng; chhehtoh'á téng íkeng lúichek ū kúiê pánpún ê "sèngkeng", mā khòaⁿkòe Martin Luthur ê〈Lômásu〉sekkeng chheh kah Calvin ê ”Kitokkàu Iàugī", mā bé kúi thò hēthóng sînha̍k ê chheh phahpiàⁿ oa̍ttho̍k kòe, āu lâi iáu chhuntn̂g kàu oa̍ttho̍k kó͘chá sîtāi kàuhū ê susióng suchek, iáu ū chin chē Kitokkàu bêngjîn ê lūntù. Kású kóng beh siá chi̍tkóa í keng kái gī ê bûnchiuⁿ, tùi góa lâi kóng pēng bô khùnlân. M̄koh thâuchêng góa íkeng kóngkòe, goán pān blog ê goân’ì pēng m̄ sī ánne, sī beh susiá kòjîn lêngsiu ê chinsi̍t thégiām, iā to̍h sī lâichū SiōngChú ê ti̍tchiap thégiām. Só͘í kakī tùi í keng kái gī ê susiá pēng bô kámkak hèngchhù, sīmchì tùi Martin Luthur, Calvin ê lūntù, sīmchì jīmhô bêngjîn íkeng ū ê lūnsu̍t siōng hó lóng khǹg ji̍pkhì koathô͘, chûn khí lâi bô beh lūnsu̍t. Góa ittēng tio̍h hiòng hiānsiōngha̍k ê ha̍kchiá ha̍ksi̍p, susiá kakī lâichū SiōngChú ê ti̍tchiap só͘ kám kah só͘ kìⁿ.
Góa sī ū chi̍tkóa ti̍tchiap chiapchhiok SiōngChú ê kenggiām ê lâng chi it. Chá tī 1990 nî（38 hòe）chóiū, inūi ū lâng mn̄g kóng, "Lí sìn á sī m̄ sìn Iésu síkhì kohoa̍h?”Tī tu̍tjiân bô thêhông chi hā íki̍p khoàisok ê sukhó tiong, góa hôetap i kóng, "Góa …ētàng… siongsìn.”Kiatkó to̍h chhinchhiūⁿ khòaⁿ tiāniáⁿ kângkhoán, ti̍tchiap khòaⁿ tio̍h Iésu tùi ba̍kchiu chêng kiâⁿ kòe, hō͘ góa tōa kiaⁿ chi̍t tiô, chiū ánne bêngpe̍k Iésu iûgoân chûnchāi tī chitê útiū ê tiongkan, jîchhiáⁿ I mā ū hôetap kóng I ê kohoa̍h sī bô thang hoâigî ê sūsi̍t, hō͘ góa tùi Iésu ê jīnti chiâⁿchò chi̍t chióng kūthé ìnsiōng, pēng m̄ sī itpoaⁿ lâng thiusiōng ê bô kūthé ê hoànsióng, góa chiū ánne kiankò͘ liáu sìngióng ê kinki. Bô gōa kú íāu iáu tī ībāng tiong khòaⁿ tio̍h Iésu nn̄g pái, lóng kah i pēⁿ iúkoan, koh khah hō͘ góa tùi Iésu ū ti̍tchiap ê théhōe. Só͘í kakī to̍h siūⁿ beh hoanthâu khì siá kóa ánchóaⁿ "káichong sìn Iésu”ê honghoat chit hāng tāichì; inūi i chin tiōngiàu, sī sìngióng ê khaitoan. M̄koh, góa pēng m̄ sī ētàng oânchoân chaiiáⁿ chin chē lâng sī ánchóaⁿ káichong sìn Iésu; tī káichong sìn Iésu ê honghoat gō͘hoecha̍psek ê kin'áji̍t, múi lâng lóng ū i to̍kiú te̍ksû ê chi̍t thò, nā beh kóngkhoah lâi chhiauchhōe chiahê honghoat, khólêng kúi cha̍p phiⁿ to tâm bē oân. Só͘í kantaⁿ ētàng siá kakī siōng se̍ksāi ê káichong sìn Iésu ê honghoat, iā to̍h sī "sìn Iésu síkhì kohoa̍h”ê chitê kenggiām kah honghoat, lâi hō͘ tho̍kchiá chhamkhó. Kású ū lâng ētàng chiàu chitê pānhoat chiphêng, ánne iā ētàng siu tio̍h góa kah chin chē pêngiú kângkhoán ê hāukó. Che to̍h sī góa ê lêng miā sêngtióng ê tē it tōaⁿ kenggiām, mā sī "Thiⁿlō͘ Khioh Sūi”chit pún chheh thâuchi̍t pō͘ "chhenggī titkiù”ê kúi phiⁿ bûnchiuⁿ.

2. Susiá Sènglêng koànak
Tûliáu "chhenggī titkiù”ígōa, iáu ū siáⁿmi̍h ētàng siá leh? He to̍h sī Sènglêng lâilîm ê ti̍tchiap kenggiām. Sènglêng lâilîm ê hiānsiōng pí góa káichong sìn Iésu khah bān chi̍tkóa, m̄koh kantaⁿ ū bān chhit kang chóiū. Iā to̍h sī tng góa sìn Iésu chhit kang liáuāu, Sènglêng hutjiân ná chhinchhiūⁿ chi̍t chō tōasoaⁿ, kànglîm tī sinchiūⁿ liáuāu, kīlî sengkhu kantaⁿ ū cha̍p konghun chóiū, tahtah saⁿ kang saⁿ mê, āu lâi góa hiòng I kîtó, I chiah līkhui, chiū ánne to̍h khaisí ū pînhoân ê ībāng. Sènglêng ê lâilîm tûliáu ētàng hō͘ góa kámkak tio̍h ígōa, āu lâi I mā tī īsiōng tiong hiánsī I chhinchhiūⁿ hûnchhái itpoaⁿ ê chûnchāi, hō͘ góa tùi I ê ìnsiōng khaisí kūthé khí lâi. Chin chē hutjiân lâilîm ê ībāng, bo̍ktek tōatosò͘ lóng sī ūi góa kiâⁿ sélé, the̍h óng thiankài, phahkhui imkan, siuchèng chhògō͘ hêngûi, chísī kengbûn, piānchèng Sîntō, kòti thajîn gûiki, tiám tuh bīlâi, hiánlō͘ SiōngChú ê púnchit ……thang kóng ū pahpah chióng, chiahê lóng sī hiānsêng ê, ētàng sûisî susiá. Lēnggōa, góa āu lâi mā inūi liām "haléluiah”o̍h ēhiáu kóng honggiân（lênggí）íki̍p tī Sènglêng ê koànak chi hā tōa kóng honggiân, ētàng chhimkhek liáukái kóng honggiân ê òpì; liáuāu, iā ētàng kàutō pa̍tlâng kóng honggiân; jîchhiáⁿ ētàng ínkhí tōa sìnsim kah i pēⁿ ê téngténg insù. Hoānnā chiahê, lóng sī siōng se̍ksāi ê kenggiām, m̄bián chhamkhó thajîn ê kenggiām to̍h ētàng ti̍tchiap siáchhut chin chē bûnchiuⁿ. Só͘í tī susiá káichong sìn Iésu ê kenggiām tiong, mā to̍h kaucha̍p lâi siá Sènglêng kànglîm ê chióngchióng sînjiah kenggiām. Che to̍h sī góa ê lêngmiā sêngtióng ê tējī tōaⁿ kenggiām, mā sī “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi”chit pún chheh tējī pō͘ "Sènglêng koànak”ni̍h ê kúi phiⁿ bûnchiuⁿ.

3. Susiá Sènglêng lāichū
Inūi kakī m̄ sī chi̍tê chongkàu thianchâi, tùi sio̍klêng kenggiām ê lénggō͘ pēng bô sǹg chin bínchia̍t; tôngsî ētàng niásiū tio̍h ê Sènglêng mā sī iúhān. Só͘í chūchiông káichong sìn Iésu liáuāu, tahtah ū 23 nî ê sîkan, góa tùi SiōngChú ê ti̍tchiap thégiām tāikhài to̍h tī "chhenggī titkiù”kah "Sènglêng koànak”ê hoānûi lāibīn teh tńgse̍h, pēng bô koh khah tōa ê chìnpō͘, sīmchì ūsî chūn iáu ū thèpō͘ ê hiānsiōng, só͘í khaipān blog liáuāu ê chêng saⁿ nî, chhaputto mā kantaⁿ ētàng siá chit nn̄g chióng thégiām.
M̄koh, lâi kàu 2013 nî（61 hòe）, iā to̍h sī blog khaipān ê tē saⁿ nî, hutjiân Sènglêng lāichū kàu góa ê hengpak ittài lâi ā. Chìnchêng, Sènglêng mā m̄ sī kóng bô, ū tangsî'á lâi lāichū kòe, m̄koh sîkan lóng chin té, sûisî to̍h līkhui. M̄koh 2013 nî chit pái chin bô kângkhoán, I lāichū liáuāu to̍h m̄ bat līkhui, iā to̍h sī kóng ji̍tchí chi̍t kang chi̍t kang kòe khì, sīmchì kengkòe liáu gō͘ nî, cha̍p nî á sī koh khah kú, m̄koh bôlūn jīmhô sîkhek, lóng ētàng kámti tio̍h I to̍h sī tòa tī góa ê hengpak ê bó͘ chi̍tê tiám ê ūitì téngbīn, chi̍t sut'á to bô līkhui tāmpo̍h’á kú ê hiānsiōng, chit tiám hō͘ lâng kámkak chin kiaⁿkî, góa tiāⁿtiāⁿ kóng che to̍h sī Sènglêng "éng” tòa.
Tú khaisí, sûisî kámkak ngēsim hō͘ I nńghòa à, iā to̍h sī "Ichekel su”36 chiuⁿ 26 chat só͘ kóng ê chio̍h sim piànsêng bah sim ê hit chióng chōnghóng, sim ētàng jiûnńg khiampi lo̍h lâi, ētàng chiapla̍p chìnchêng bô hoattō͘ chiapla̍p ê chióngchióng sūhāng, tùi thajîn koh khah ētàng siatsinchhùtē, tùi kakī ê khoattiám koh khah ētàng chiapsiū. Tī thâu khíseng ê chi̍t nî lāi, sinsim tiāⁿtiāⁿ ū pêngan kah hílo̍k, jîchhiáⁿ chaiiáⁿ Sènglêng khaisí kā Sènglêng ê kóechí ê chióngchióng goânsò͘ sù hō͘ góa à, Sènglêng tng teh káipiàn góa ê lōechāi. Che sī íchêng m̄bat ū ê kámsiū, ūi tio̍h che góa huisiông kámsiā Sènglêng. M̄koh iok chi̍t nî liáuāu, Sènglêng hiánsī I bôpí sèngkiat ê púnsèng, hō͘ lâng liáukái chōe ê tāikhài lōeiông, mā tikak tio̍h kakī lōechāi ê lâsâm, suiàu jīnchōe hóekái. Sènglêng mā khaisí chi̍t tiâu chi̍t tiâu hiánlō͘ góa ê chōehêng, sīmchì pōlō͘ siōng bē khamtit koh éngoán bē kakī chaiiáⁿ ê tōa chōe, ài góa jīnchōe hóekái. Chit chióng chōnghóng, chin sêng boa̍tji̍t ê símphòaⁿ, chi̍t lîsi’á ê chōe lóng ohtit tôsiám hoatbāng, lóng pī pōlō͘.
Itpoaⁿ lâi kóng, hoānnā ìsek tio̍h ê chōe lóng ētàng khoàisok káichèng, m̄koh tng lâi kàu bihkhǹg ê tōa chōe ê sî, lânbián ē sánseng tékhòng, chit sî Sènglêng to̍h ē phahkhui khióngpò͘ ê imkan tōamn̂g, kā góa chhōa kàu imkan, khì khòaⁿ hit kóa chhámhóng, giâmlē kéngkò tio̍h ài jīnchōe káichèng, nā bô, lânbián tūilo̍h kàu bô hoattō͘ sêngsiū ê bó͘ chi̍tê khióngpò͘ ê imkan kaklo̍h. Ánne, jīnchōe hóekái kahná bô pānhoat thêngchí, inūi tûliáu kū ji̍t ê chōe ígōa, iáu ū kin'áji̍t kah bīlâi ê chōe puttoān ē sánseng, ētàng hō͘ lâng kámkak bānpoaⁿ bûnāi, m̄chai jīnchōe hóekái ê ji̍tchí kiùkèng beh thoa kàu siáⁿmi̍h sîchūn chiah thêngchí. Bānbān'á, góa ētàng koanchhat tio̍h só͘ū ê chōe ê kingoân to̍h sī chāi tī lán ê lōechāi ū chi̍tê "góa"（Kitokkàu kā i chhengchò lāu góa á sī kū lâng）ê būntê téngbīn. Kóng mā kîkoài, chíiàu iáu ū chi̍t lîsi’á ê "lāu góa”pī chhâkak tio̍h, só͘ū ê chōe to̍h chin iông’ī sánseng, éngoán bē chiongchí. To̍h chhinchhiūⁿ kóng "îmloān, lâsâm, siâok, pài ngó͘siōng, kiâⁿ siâsu̍t, siûhūn, oanke, kīhūn, keksim, huncheng, chhiongtu̍t, hunlia̍t, chi̍ttò͘, hiongsat, chiúchùi kah tîmlûn ê iànse̍k”chiahê chōehêng, lóng lī bē khui kakī seng ū chi̍t chióng ìài kah hò͘ⁿio̍k ê lāu góa, chiah ínkhí chiahê siâok hêngûi. Lāu góa bêngbêng to̍h sī bē tíntāng ê chi̍t châng chhiū'á, khui móa chōe ê hoelúi. Tûhui chit châng chhiū'á lian khì, hoelúi chiah bô koh khui. Chitmá, tī Sènglêng ê tùichiàu chi hā, chitê "lāu góa”koh khah piànpúnkalē, koh khah pōlō͘ siâok ê púnlâi bīnba̍k. Chit sî chiah kéngkak tio̍h "lāu góa iáubōe pī oânchoân tèngsí tī si̍pjīkè téng", sī chi̍t kiāⁿ huisiông kiaⁿlâng ê tāichì, i tī bīlâi chiongkîbóe ē kā kakī tòa hiòng chi̍tê chhim kheⁿ tēga̍k. Lāu góa ê chûnchāi phahtó góa tùi "in sìn chheng gī”ê kiankiông sìnsim, tiāⁿtiāⁿ kakī simlāi teh kóng, "bô m̄ tio̍h, hoānnā Páulô kah in sìn chheng gī ê sìntô͘ lóng ē titkiù, m̄koh kantaⁿ góa bē titkiù. Chíiàu lāu góa iáu chûnchāi, to̍h bô hoattō͘ chiūⁿ sin thiⁿ sin tē, kohkhah biánkóng chìnji̍p sin Êlúsalèm sèngsiâⁿ, inūi Iésu ū kàugia̍h ê líiû kīchoa̍t góa!"
Tī chitê jīnchōe hóekái ê kuiê kòethêng ni̍h, Sènglêng kah ài hoānchōe ê chūngó͘ chiū ánne giú lâi giú khì, loān kóng chengtàu, nn̄gê bô beh saⁿniū. Hókachài, góa bānbān'á hoatkak tio̍h "lāu góa”bô koh hiahni̍h únkò͘ ū la̍t à, i bānbān ētàng khutho̍k tī Sènglêng ēkha, sitkhì hoānchōe ê lêngle̍k, únkò͘ ê kintí khaisí iôtāng, só͘ ētàng tîⁿ tiâu ê lōechāi hoānûi soksió, lâng ê lōechāi to̍h khaisí jú lâi jú sèngkiat khí lâi, Sènglêng íkeng tit tio̍h chúcháiⁿ koân. Tī 3 nî 9 kògoe̍h liáuāu ê bó͘ chi̍tê àmsî, tī chi̍tê īsiōng tiong, góa kiaⁿ chi̍t tiô hoatkiàn ài hoānchōe ê "lāu góa”chitê chúthé éngoán siausit à（mā thang kóng sī hō͘ SiōngChú chhú hôe）, Sènglêng tī hengpak tiong chi̍t piàn chiâⁿchò îit ê "sin góa", jîchhiáⁿ tōa hoat kngbâng, chhiauoa̍t kòekhì, hiānchāi, bīlâi ê sîkan hānchè, chiâⁿchò "góa sī alfa, sī omega”hit chióng chûnchāi thé, piànsêng sin ê sèⁿmiā à! Só͘í tùi 2013 nî khí, góa tī blog ke ji̍pkhì Sènglêng lāichū kenggiām ê susiá. Che sī góa lêngmiā sêngtióng ê tē saⁿ tōaⁿ kenggiām, mā sī “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi”chit pún chheh tē saⁿ pō͘ "Sènglêng lāichū”ni̍h ê kúi phiⁿ bûnchiuⁿ.

4. Susiá éngoán ê sèⁿmiā
Góa sī tī 2017 nî（65 hòe）Jī goe̍h tit tio̍h éngoán ê sèⁿmiā.
Tit tio̍h éngoán ê sèⁿmiā thang kóng sī chi̍t chióng tōa kakchhéⁿ. Chi̍t hongbīn ētàng sîsîkhekkhek lóng chhōe bē tio̍h hitê ētàng lo̍h ji̍p imkan, tēga̍k ê chúthé ── "lāu góa", inūi ánne kiaⁿ lûnhôe ê hitê sim to̍h pàng lo̍h lâi, mā to̍h bē kiaⁿ síbông kah síbông íāu ê sū loh. Tējī hongbīn ū chi̍tê éngseng bē sí koh bûkiông hôngtāi ê sèⁿmiā piànsêng "sin góa", ētàng hō͘ kakī kahná sûisî lóng chhù tī énghêng ê thiantông ni̍h, chiū ánne kámkak sinsim tiāⁿtiāⁿ chûniú kàu taⁿ bô lâng ū ê chūiû chūchāi. Tē saⁿ hong bīn inūi bêngpe̍k éngoán ê sèⁿmiā sī siáⁿmi̍h, to̍h ē tiāⁿtiāⁿ siūⁿkhí “sèngkeng” tē it koàn 〈 chhòngsè 紀〉 só͘ kóng ê pī hongpì tī Etiân Hn̂g ni̍h bē giàn sù hō͘ lâng ê"sèⁿmiā chhiū ê kóechí"; íki̍p siōng bóe chi̍t kńg 〈 Khésīlio̍k 〉 ni̍h kóng beh sù hō͘ lâng ê"sèⁿmiā chúi", kámkak kakī chiongkîbóe tha̍k bat “sèngkeng” tāiseng kah siōng bóe beh káikoat ê būntê, ētàng chèngkhak bêngpe̍k chit pún kahná híke̍k ê tōa chheh ê siōng tōa chí'ì, chiū ánne koànthong kui pún tōa chheh, kámkak ēng hiahni̍h chē sîkan tī sìngióng siōng pēng bô pe̍hpe̍h bô khì, hō͘ lâng kámkak bôpí ê lo̍kthiòng kah anùi!
Kàu kiⁿî ê 2023 nî（71 hòe）, ū éngoán ê sèⁿmiā sòegoa̍t lâi tōapān chìnji̍p tēchhit nî. Tī chit chhit nî lāi, chúiàu ê lêngsiu sī khǹg tī siautû éngoán ê sèⁿmiā kah jio̍kthé ê bô hia̍ptiau téngbīn, inūi éngoán ê sèⁿmiā siuⁿ tōa, jio̍kthé siuⁿ sè, chin oh hō͘siong sekèng, kakī to̍h ittēng ài siūⁿ pānhoat khì siautû in théchek chi kan chhapia̍t siuⁿkòe tōa ê hō͘siong tíchhiok kám, hō͘ sianghong hia̍ptiau khí lâi, chit chióng phahpiàⁿ ēng khì bē chió sîkan. Iáu ū inūi tú khaisí m̄ tio̍h, lia̍hchún sió jio̍kthé bētàng sǹg sī siáⁿmi̍h mi̍hkiāⁿ, khòaⁿ i chin bô, chiongkîbóe hō͘ sengkhu iông’ī phòapēⁿ, mā ittēng tio̍h tī sengoa̍h siōng siūⁿ pānhoat lâi káichèng, ke chù’ì. Chit nn̄g kiāⁿ sū chiâⁿchò hiānchāi sengoa̍h siōng tiōngiàu ê kangchok, ūi tio̍h che hùchhut bē chió ê sîkan, chengsîn kah théla̍t.
Inūi kakī thèhiu íkeng chin kú à, khah ū êng ê sîkan; tôngsî mā ūi tio̍h sengkhu ê kiānkhong. Só͘í, chòekīn koh têngthâu tńglâi chìnchêng, khaisí honggiân kîtó, chit pái koh khah iōngsim, chin chia̍p teh kîtó, mā koh khah phahpiàⁿ kàutō sinchhiú kóng honggiân, chiū ánne hoatseng koh khah chē ê sînjiah kîsū. Itti̍t kàu kin'áji̍t, góa iáu tī lêngmiā siōng kah tāike hùntàu bô hiohkhùn, pēng bô chiongchí ê chi̍t kang. Che sī góa lêngmiā sêngtióng ê tē sì tōaⁿ kenggiām, mā sī “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi” chit pún chheh tē sì pō͘ "éngoán ê sèⁿmiā" ni̍h ê kúi phiⁿ bûnchiuⁿ.

5. Susiá sòaⁿbûn, sikoa, téphiⁿ siósoat Kóng tio̍h kakī ê Kitokkàu bûnha̍k chhòngchok kòethêng, chhaputto íkeng saⁿcha̍pnî ā. Tōa pō͘hūn lóng chi̍ptiong tī "chhenggī titkiù" kah "Sènglêng koànak" chit nn̄gê sîkî ni̍h. Bûnha̍k lūihêng chúiàu ê sī tn̂gphiⁿ siósoat, paukoat “Hoehsek piánhok kànglîm ê siâⁿchhī ", “Jia̍ttài mô͘kài ", “Thiⁿsiōng koànte̍k（siōng）" chit saⁿ pún, íāu to̍h m̄ bat kohchài siá tn̂gphiⁿ ê Kitokkàu siósoat à. Siuchi̍p tī “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi” chit pún chheh ê sòaⁿbûn, sikoa kah téphiⁿ siósoat thang kóng sī chòekīn só͘ siá ê só͘ū Kitokkàu ê bûnha̍k chhòngchok, jîchhiáⁿ lóng sī tī tit tio̍h éngoán ê sèⁿmiā liáuāu só͘ siá ê chokphín, chit sîchūn ê chokphín khòaⁿ khí lâi to̍h píkàu khah chūiû chūchāi, bô khusok, koh ētàng ū chi̍t chióng koh khah lōechāi, koh khah iàukín ê sèⁿmiā òpì. Góa siūⁿ tho̍kchiá thang kā chit nn̄g kaitōaⁿ ê bûnha̍k chhòngchok chò píkàu, to̍h ētàng khòaⁿ chhut lāibīn ê choánpiàn.
Chiahê to̍h sī “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi” chit pún chheh tē gō͘, la̍k, chhit pō͘ ni̍h ê kúi phiⁿ chhòngchok.

6. Susiá sînjiah kîsū
“Thiⁿlō͘ Khioh Sūi” ni̍h mā ū susiá bē chió ê sînjiah kîsū, ū kóa sī piⁿ'á ê lâng khòaⁿ ē tio̍h ê, ū kóa chiah sī kakī chiah ētàng kámsiū tio̍h ê, tōa pō͘hūn lóng chi̍ptiong tī īsiōng, ībāng, honggiân kîtó kah itī. Che m̄ sī góa púnlâng á sī pêngiú thiaukò͘ì ánne siá ê, inūi só͘ūi ê kòjîn lêngmiā sêngtióng náisī Sènglêng sūkang ê chi̍t pō͘hūn, tī pōeāu ū Sènglêng ê thuitōng, lāibīn chhimchhim khansia̍p tio̍h Sènglêng tùi bó͘ lâng ê kèōe kah chokûi, tng lán kā chiahê Sènglêng ê sūkang thián khui lâi, he to̍h sī chi̍t kiāⁿ koh chi̍t kiāⁿ ê sînjiah kîsū loh. Góa kòjîn chúkoan ê kiànkái sī, Kitokkàu ê hoattián kipún siōng m̄ sī tī thūn tēki ê thoântōchiá soānchio̍h chhùi téngbīn, khiok sī tī sînjiah téngbīn. Kású Iésu bô kiâⁿchhut hiahni̍h chē sînjiah, ánne ittēng bô tōaliōng ê kûnchiòng kintòe tī I ê āubīn, soankàu to̍h chin oh sêngkong. Kóng tio̍h Peteloh kah Páulô chho͘tāi kàutô͘ nā khiàmkhoat lâichū tī Sènglêng hō͘ in ê sînjiah, soankàu chiū ánne kantaⁿ ētàng bôchháikang teh kiâⁿ tī soabo̍k téngbīn niāniā. Lán ê lêngmiā sêngtióng mā sī ánne, he sī Sènglêng m̄ kiaⁿ sinkhó͘, chi̍t pō͘ koh chi̍t pō͘ tī sìntô͘ sengkhu téng, hián chhut sînjiah só͘ tòa lâi ê, lāibīn chhiongmóa Sènglêng ê simsu kah lôkhó͘. Kású ū lâng kóng i ê lêngmiā oânchoân sī kakī chheⁿmê siuliān só͘ tit tio̍h ê, m̄ sī Sènglêng só͘ tòa lâi ê, ánne chitê lâng ê lêngmiā sêngtióng to̍h khiàmkhoat kinki, sī bētàng sìn ê. “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi” ê chiahê sînjiah, to̍h sī susiá tī tē it, jī, saⁿ, sì pō͘ ni̍h, hoānnā chit sì pō͘ ni̍h só͘ siá ê sînjiah lóng sī khaksi̍t khókhò ê, sī chi̍t chióng kiànchèng; ū kóa sînjiah kiámchhái susiá kah bô kàu siôngsè, m̄koh lóng sī chinsi̍t bô m̄ tio̍h, goán sī tòa sêngì teh susiá chiahê sînjiah.
Thè chi̍t pō͘ lâi kóng, suijiân “Thiⁿlō͘ Khioh Sūi” ni̍h ê góa kòjîn á sī pêngiú siá bē chió ê sînjiah, m̄koh nā sī beh kah bo̍kchêng choânkiû hoatseng kòe ê Kitokkàu sînjiah á sī sèngkeng téngbīn só͘ kìchài ê ná soaⁿ ná hái ê sînjiah pí khí lâi, goán mā bētàng sǹg sī siáⁿmi̍h, chiahê sèsè ê sînjiah kantaⁿ ētàng ínkhí lāihâng ê lâng chhiò chi̍t ē niâ!

7. Sī khioh sūi á sī hui khioh sūi ê būntê
Góa siūⁿ chit pún chheh ê chhutpán, ittēng ē ínkhí chi̍tkóa lâng ê gîbūn.
Tāiseng ittēng ū lâng ē mn̄g kóng, chi̍tê iusiù ê Kitoktô ê lêngmiā kòethêng sī m̄ sī ittēng tio̍h ànchiàu chheh lāibīn só͘ sūsu̍t ê chit sìê kaitōaⁿ ê sūnsī hiòng chiân chìntián? Á sī mn̄g kóng, Kám kóng chi̍tê iusiù ê Kitoktô lóng ittēng tio̍h ū chit sìê lêngmiā kenggiām? Tùi chiahê būntê, góa kòjîn ê hôetap sī, góa bô jīnûi iusiù ê Kitoktô lóng ittēng tio̍h ànchiàu chheh ni̍h só͘ kóng ê sūnsī kiâⁿ oân chit sìê kaitōaⁿ; mā bô jīnûi in lóng tio̍h ū chit sìê kaitōaⁿ ê lêngmiā kenggiām. Góa jīnûi tī chit hongbīn, múi lâng lóng sī chūiû ê, lí ētàng chiàu sūnsī chit chióng kiâⁿ, mā ētàng bô ànchiàu sūnsī ánne kiâⁿ; lí ētàng ū lāibīn ê chi̍t chióng lêngmiā kenggiām, mā ētàng ū nn̄gê á sī saⁿê á sī sìê lêngmiā kenggiām, che lóng sī bē ū būntê. Chit pún chheh kîsi̍t sī khoktōa lêngmiā ê pán tô͘, hō͘ tho̍kchiá ū chi̍tê chin khoah ê lêngmiā gánkài, liáuāu koh lâi símsī kakī ê lêngsiu chiónglūi á sī chìnthêng, hō͘ kakī jīnûi ū lêngmiā khoathām ê lâng ētàng pó͘chèng; kóng tio̍h tùi khoathām kámkak bûsó͘ūi ê lâng, tûliáu "chhenggī titkiù" chit hāng góa kianchhî jīmhô Kitoktô lóng engkai ū ígōa, kîtha ê góa bô kianchhî.
Koh chài kîchhù sī chit pún chhehmiâ ê būntê. Tī chia ēng "khioh sūi" chit nn̄gjī, to̍h piáusī chit pún chheh ê lōeiông bô lóng sī hō͘ tāike chùì tio̍h ê, m̄thang kóng sī hō͘ kóngtōa Kitoktô só͘ pàngsak. Suijiân kiámchhái tī "chhenggī titkiù" kah "Sènglêng koànak" ê píkàu siōng sī jia̍tmn̂g ê ōetê, mā ū chin chē ê chheh teh susiá chit nn̄g hongbīn ê kenggiām; m̄koh tī "Sènglêng lāichū" kah "éngoán ê sèⁿmiā" chit nn̄g hāng téngbīn to̍h khah bô lâng tâmlūn, chhībīn tûliáu ū chi̍t, nn̄g pún ígōa, to̍h chin hántit khòaⁿ tio̍h; te̍kpia̍t sī kinpún bô lâng goān'ì thàulō͘ chit nn̄g chióng lêngmiā ê subi̍t kenggiām, hō͘ lán bô hoattō͘ chaiiáⁿ in ê lāihâm; tī sòegoa̍t ê tîmté, chiongkîbóe kóng tio̍h chit nn̄g hāng lêngmiā ê thégiām, chhaputto hō͘ lâng oânchoân bē kìtit. Suijiân 〈Iôhaneh Hokim〉saⁿ chiuⁿ ni̍h ū kóng, "SiōngChú thiàⁿ sèkan lâng, sīmchì kā I ê to̍kseⁿkiáⁿ sù hō͘ in, kiò itchhè sìn I ê, bē tìsú bia̍tbông, hoán tit éngseng." M̄koh Kitoktô chhaputto lóng tùi tit tio̍h éngoán ê sèⁿmiā bô ū gōa chē hèngchhù, koh khah biánkóng sī tâmlūn i púanlâng ê lêngmiā subi̍t thégiām.
Só͘í chit pún chheh iáu sī ēng "khioh sūi" lâi hōmiâ, piáusī bô lâng ài tâm ê mi̍hkiāⁿ, pún chheh ê chokchiá khioh khílâi tâmlūn. M̄koh, tng lí khòaⁿ liáu chit pún chheh, mā khaisí tâmlūn "Sènglêng lāichū" kah "éngoán ê sèⁿmiā" ê sî, tán kàu jînsò͘ koh chài chengka chi̍tkóa, ánne tâmlūn chit nn̄gê têba̍k to̍h m̄ sī "khioh sūi" loh, he to̍h sī ó͘ku̍t kim soaⁿ á sī gîn soaⁿ loh, inūi chit nn̄gê lêngmiā ê kenggiām sī Kitokkàu siōng chhimò koh siōng chhimji̍p ê lêngmiā kenggiām.
──2023, 07, 04 siá tī Lo̍kkáng