《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tē it koàn Tī Κhíthâu 第一卷 Tī起頭「第二章 世界有Teh準備」之二

作者 Tâie̍k:Ko Tekchiong, Siutèng: Chng Hūiphêng&Lîm Chùnio̍k 2021.01.17

lūn Lômá lâng kah in ê tōalō͘ ê kongchek, kóng kàu chia chiū hó. Taⁿ lâi lūnkhí Hilīnî lâng sī ánchóaⁿ? Sûijiân ū khuikhoah ê tōlō͘ chò soanthoân teh lâi ê hokim ê lō͘ēng, nā bô ū thongiōng ê khiuⁿkháu thang siôngsè soatbêng hitê hokim hō͘ i khuikhoah kàu ta̍k só͘chāi, iā sī bô símmi̍h lō͘ēng. Goânlâi Iûthài lâng sī ēng Alân ê khiuⁿkháu, Lômá lâng bat La̍hteng ê bûnjī; ígōa chē chē khoán lâng kóng chē chē khoán ê khiuⁿkháu, hitê hūncha̍p ê khoánsit, sī chhinchhiūⁿ tī Babel, Siōngtè phahlōan sèkan lâng ê khiuⁿkháu kângkhoán, Chóng.Sī kīn óa tī Mesíiah beh lîmkàu ê sî, Hilīnî ōe, tī bô ìsek ê tiongkan ū hoathui i ê sùbēng lâi chúnpī Chú ê lō͘. Hitê súi koh līpiān ê Hilīnî ōe, ū chiâⁿchò Lômá tèkok chúiàu ê khiuⁿkháu. Tē tiong hái chiuûi ê lâng, sûijiân ū teh ēng in púnsin ê khiuⁿkháu, iûgoân ū ha̍ksi̍p Hilīnî ōe. Tùi ánne, Hilīnî ōe sī chiâⁿchò choânbûn bêng ê sèkài ê khiuⁿkháu. Hilīnî ōe chiū chiâⁿchò kongke ê khìkū lâi soanthoân hitê sin ê kàsī.

lán kohchài thang tùi Páulô ê thoântō líhêng tiong ê kò͘sū tiong, lâi tit tio̍h kohkhah tiōngiàu ê chísī. Bôlūn ǹg Lômá lâng á.sī Kolînto lâng, ǹg hiahê bûnngá ê Athénè lâng, á.sī hiahê khiākhí tī Gala̍htia koân soaⁿ téng ê bô bûnbêng ê īⁿkàu ê bîncho̍k, lán ū thiaⁿkìⁿ Páulô ēng "chèng lâng só͘ bat" ê khiuⁿkháu lâi thoân Siōngtè bíbiāu ê hokim.

Bôlūn Hilīnî lâng, Lômá lâng, á.sī Iûthài lâng, lóng sī chúnpī Chú ê lō͘ ê sianhong. Lômá lâng ū khuikhoah tōlō͘, Hilīnî lâng ū kiongkip khiuⁿkháu. Nāsī Iûthài lâng sī ánchóaⁿ? In ē sêngchiū símmi̍h? In siū iusèng ê bîncho̍k só͘ oànhūn, só͘ thóià, siū lâng hongsó tī Lômá tèkok tiong hitê sió koh phianphiah ê só͘chāi, só͘í chāi hitê hokim tio̍h thoân kàu phó͘thiⁿē ê ūntōng, tùi in kám ū símmi̍h thang kîthāi?

Tī hiahê ū teh ǹgbāng Siōngtè ê sèngchhiú tio̍h thè Kitok chúnpī lō͘ ê lâng tehkhòaⁿ, Iûthài lâng chiūsī chò tē it ū siū Siōngtè kéngtiàu ê khoán. Tī kúinā sèkí ê tiongkan, in siū pàngsak tiàm tī phianphiah ê Pale̍ksuteng ê soaⁿ.nih, koh ū ūi tio̍h sèkài lâi póchûn Siōngtè ê ōe (Oracles), chengsîn ê ê chongkàu ê tōlí, íki̍p hitê só͘ beh lâi.ê ê n̂gkim sîtāi ê īgiân. Āulâi in ū tú tio̍h chiàu in só͘ khòaⁿ sī chhiⁿchhám hitê siūlia̍h ê kenggiām. Chóng.sī tùi lán lâi hôekò͘ kòekhì hitê sūsi̍t, in ê siūlia̍h, bêngbêng sī chhut tùi hitê chìkoân.ê ê kèōe ê só͘ chò.

Inūi Iûthài lâng tú tio̍h kóaⁿcháu siūlia̍h sìsòaⁿ tī thong sèkài, che oánjiân chhinchhiūⁿ hn̂gteng tùi i ê kóechí hn̂g lâi poaⁿ sóa sèchâng kóechí chhiū khì chai tī gōabīn ê só͘chāi, Siōngtè ū poaⁿsóa Isulael lâng hō͘ in sìsòaⁿ khiākhí tī chèng pangkok, siūlia̍h āu chíū sió pō͘hūn ū tòtńg lâi tiàm Pale̍ksuteng, tōapō͘hūn lóng chū ánne khiākhí tī in sin ê só͘chāi, lâi khuikhoah in ê senglí tī chiuûi ê pangkok. Tongsî ū chē chē le̍ksú ka chísī lán kóng, bô chi̍t kok bô Iûthài lâng khiākhí tīhia, iā chiāmchiām tit tio̍h koânpèng, tī senglí hongbīn putchí ū tōa ê sèle̍k. In ū hengōng tī Lômá tèkok ê ta̍k só͘chāi, chāi Lômá kokgōa tī Babúlông, Ale̍ksantoh, ū kiànsiat in ê tōa ê si̍tbîntē, chò hitê bîncho̍k ê thóngléng."tōa ê Isulael" ū khuikhoah sìsòaⁿ tī ū bûnbêng ê sèkài ê, sī pí khiākhí tī Pale̍ksuteng ê chongcho̍k koh khah chē, Chóng.sī chhinchhiūⁿ liûlōng chiá teh himbō͘ kò͘hiong ê khoánsit, in siôngsiông bīn oa̍t tńglâi siàu liām Êlúsalèm. Aigi̍p ê choânjîn kháu, peh hūn chi̍t sī Iûthài lâng. Lán sèjī lâi khòaⁿ, tī in tiongkan ê chi̍t kûn, chiūsī tī Chúāu 50 nî tńglâi Êlúsalèm hù Pôaⁿ kòecheh ê, chiū thang tāmpo̍h thuichhek chhutgōa ê Iûthài lâng ê jînsò͘ kah in sìsòaⁿ ê hoānûi kàu siáⁿ khoán."Chiahê Phàⁿthêa lâng, Bíthài lâng, Ílân lâng, kah tiàm tī Mē sōpōthémīa, Iûthài kah Kaphàⁿto͘ka, Púnto͘ kah Asia, Hutlûka kah Pônghuilīa, Aigi̍p kīn óa Ko͘līnāi ê Lūpía, chiahê tē hng ê lâng, íki̍p tùi Lômá lâi ê chhutgōa lâng, ū ê sī Iûthài lâng, ū ê sī ji̍p Iûthài kà ê lâng, Keklítí lâng, Alatpek lâng."

論羅馬人kah in ê大路ê功績，講到chia就好。Taⁿ來論起希利尼人是án怎？雖然有開闊ê道路做宣傳teh來ê福音ê路用，若無有通用ê腔口thang詳細說明hitê福音hō͘伊開闊到ta̍k所在，也是無甚物路用。原來偤太人是用亞蘭ê腔口，羅馬人bat拉丁ê文字；以外chē chē款人講chē chē款ê腔口，hitê混雜ê款式，是親像tī巴別，上帝phah亂世間人ê腔口仝款，總是近óa tī彌賽亞beh臨到ê時，希利尼話，tī無意識ê中間有發揮它ê使命來準備主ê路。Hitê súi koh利便ê希利尼話，有成做羅馬帝國主要ê腔口。地中海周圍ê人，雖然有teh用in本身ê腔口，猶原有學習希利尼話。Tùi ánne，希利尼話是成做全文明ê世界ê腔口。希利尼話就成做公家ê器具來宣傳hitê新ê教示。

咱koh再thang tùi保羅ê傳道旅行中ê故事中，來得tio̍h kohkhah重要ê指示。無論ǹg羅馬人á是哥林多人，ǹg hiahê文雅ê雅典人，á是hiahê khiā起tī加拉太高山頂ê無文明ê異教ê民族，咱有聽見保羅用「眾人所bat」ê腔口來傳上帝美妙ê福音。

無論希利尼人、羅馬人，á是偤太人，lóng是準備主ê路ê先鋒。羅馬人有開闊道路，希利尼人有供給腔口。若是偤太人是án怎？In會成就甚物？In受優勝ê民族所怨恨，所討厭，受人封鎖tī羅馬帝國中hitê小koh偏僻ê所在，所以在hitê福音tio̍h傳到普天下ê運動，tùi in kám有甚物thang期待?

Tī hiahê有teh ǹg望上帝ê聖手tio̍h替基督準備路ê人teh看，偤太人就是做第一有受上帝揀召ê款。Tī幾nā世紀ê中間，in受放sak tiàm tī偏僻ê巴勒斯坦ê山.ni̍h，iáukoh有為tio̍h世界來保存上帝ê話(Oracles)，精神的ê宗教ê道理，以及hitê所beh來.ê ê黃金時代ê預言。後來in有tú tio̍h照in所看是悽慘hitê受掠ê經驗。總是tùi咱來回顧過去hitê事實，in ê受掠，明明是出tùi hitê至高.ê ê計畫ê所做。

因為偤太人tú tio̍h趕走受掠四散tī thong世界，這宛然親像園丁tùi伊ê果子園來搬徙細叢果子樹去栽tī外面ê所在，上帝有搬徙以色列人hō͘ in四散khiā起tī眾邦國，受掠後只有小部分有倒tńg來tiàm巴勒斯坦，大部分lóng自ánne khiā起tī in新ê所在，來開闊in ê senglí tī周圍ê邦國。當時有chē chē歷史家指示咱講，無一國無偤太人khiā起tīhia，也漸漸得tio̍h權柄，tī senglí方面不止有大ê勢力。In有興旺tī羅馬帝國ê ta̍k所在，在羅馬國外tī巴比倫、亞力山大，有建設in ê大ê殖民地，做hitê民族ê統領。「大ê以色列」有開闊四散tī有文明ê世界ê，是比khiā起tī 巴勒斯坦ê宗族koh khah chē，總是親像流浪者teh欣慕故鄉ê款式，in常常面oa̍t lián tńg來siàu念耶路撒冷。埃及ê全人口，八份一是偤太人。咱細膩來看，tī in中間ê一群，就是tī主後50年tńg來耶路撒冷赴Pôaⁿ過節ê，就thang淡薄推測出外ê偤太人ê人數kah in四散ê範圍到啥款。「Chiahê Phàⁿthêa人，Bíthài人，Ílân人，kah tiàm tī米索波大米、偤太kah Kaphàⁿto͘ka， Púnto͘ kah亞西亞，Hutlûka kah Pônghuilīa，埃及近óa Ko͘līnāi ê Lūpía，chiahê地方ê人，以及tùi羅馬來ê出外人，有ê是偤太人，有ê是入偤太教ê人、Keklítí人、Alatpek人。」