《《台灣青年》精選台譯》

 | | | 轉寄

AuBí[Sehong] Susióng kah Lômájī/歐美[西方]思想kah羅馬字

作者 Tagawa Daikichirō/田川大吉郎, 台譯：Lîm Chùnio̍k 2020.05.03

Chiònggīīⁿ gīoân Tagawa Daikichirō

Kínhō kùi cha̍pchì chhòngkhan, tiongsim kámsiā hō͘ góa ū kihōe kóng kóa chiokhok ê ōe.

Biánkóng mā chai, chū Bêngtī sîtāi ílâi, Ji̍tpún ē tàng tit tio̍h kin'áji̍t ê chìnpō͘, chúiáu sī inūi sehong susióng ê unsù, íki̍p Ji̍tpún tī hit lāibīn ū chinsim chiapsiū chiahê susióng ê kiatkó. Chiná ê châihù tōatōa chhiaukòe Ji̍tpún, jînkháu chin chē, jîchhiáⁿ kah AuBí ê koanhē pí Ji̍tpún khah chá, khiok hām lo̍hkhì soepāi, koankiàn sī Chiná bô chhiūⁿ Ji̍tpún ánne ha̍ksi̍p sehong susióng, chúnkóng ū teh o̍h, mā sī pe̍hba̍k ka khòaⁿ bē khí, kiaungō͘ in ê Tionghôa bûnhòa, khiàmkhoeh khiampi lâi sêngì chiapsiū ê kiatkó, che sī cha̍p lúi ba̍kchiu tehkhòaⁿ, cha̍p ki chhiú teh kí, chi̍tsut'á gîbūn to bô ê sūsi̍t. Só͘í, Tâioân chhengliân lia̍tūi, tio̍h sukhó kòekhì to̍kchun Tionghôa bûnbêng ê chióngchióng pètoan, m̄ thang kohchài tîmlûn tī kū susióng kah mîchiⁿ hiahê pháiⁿ si̍pkòan, tio̍h kah Ji̍tpún lâng kāngkhóan, lâi jia̍tchêng ha̍ksi̍p AuBí ê sutiâu.

Thiaⁿkóng chháiiōng Lômájī sī pangchān Tâioân hoattián siōng iúhāu ê chhòsi. Tú chhinchhiūⁿ thâuchêng só͘ su̍t, Chiná bô beh o̍h sehong ê ha̍ksu̍t bûnhòa, koh léngbo̍k ka hutlio̍k, só͘í tī sîsè lo̍kngó͘, chiah lâi tú tio̍h kin'áji̍t ê chhámkéng. Chiná khinsī AuBí ê sehong ha̍ksu̍t bûnhòa, kiámchhái ū chin chē gôanin, m̄ koh, góa siongsìn siōng tōa ê gôanin sī bûnjī chi hō. Bô siáⁿ thang hôaigî, Hànjī sī chi̍t pō͘ khùnlân koh gāigio̍h ê bûnjī; chin chē lūnsu̍t kóngkhí Chiná lâng tōatosò͘ m̄ bat Hànjī sī chi̍tê khòaⁿ hiānhiān ê sūsi̍t chèngbêng. Chiná chū kó͘ ílâi to̍h chin chió teh o̍h Hànjī, tōatosò͘ ê lâng bô teh o̍h Hànjī, só͘í chin chē lâng bô siūkòe kàuio̍k; hiahê siūkòe kàuio̍k ê lâng, mā bô teh koansim kokka ê hengsoe, putkóan kokka ê līek, hengbông kah khíkhí lo̍hlo̍h ê sîsè; kantaⁿ ū chiósò͘ lâng chhamú kokka ê chèngtī, hūtām kokka ê chûnbông, tōatosò͘ ê jînbîn bô hèngchhù lâi chhap. Che to̍h sī Chiná soepāi ê gôanin, chiū ánne itchài kái tiâu oāⁿ tāi. Hójīūn ê sī, Ji̍tpún ū tùi Chiná hia o̍h tio̍h mi̍hkiāⁿ, m̄ koh, Ji̍tpún ê le̍ksú tiongkan, ū Tîngoân sī hengkhí, Goân sī hengkhí, Pêng sī hengkhí, Paktiâu sī hengkhí, Chioklī sī hengkhí, Tekchhoan sī hengkhí, lóng chhiongmóa pisiong kah hùnkhài.

Tùi jînlūi sîtāi ê tìhūi thêngtō͘ lâi kóng, tùi che ū gîbūn pēng m̄ sī bô tōlí, m̄ koh tùi tongkim jînlūi tìhūi ê thêngtō͘ lâi khòaⁿ, che hō͘ lán sánseng liânbín kah putbóan. Che sī bē tàng phiahbián ê, inūi hit tongsî ê Ji̍tpún, mā kantaⁿ ū chiósò͘ lâng teh o̍h Hànjī, tōatosò͘ ê lâng bô o̍h Hànjī, só͘í chūjiân ē tàng liáukái kîtiong ê gôanin. Chóng.sī, tùi Bêngtī sîtāi khaisí, Ji̍tpún to̍h chháichhú phiahbián tùi Chiná ha̍ksi̍p, kái hiòng AuBí ha̍ksi̍p ê chèngchhek, chīnsim chīnì tī Ji̍tpún jînbîn tiongkan khaihoat kàuio̍k kihōe, Ji̍tpún ê bûnha̍k ūntōng to̍h chiāmchiām hoattián khí.lâi. Kiatkó, tī Chiná thêngtùn put chêng ê tôngsî, Ji̍tpún chiū ánne chhiauoa̍t Chiná, soah ē tàng îchhî kin'áji̍t ê sēnghóng. Tongjiân, kah che tôngsî, Ji̍tpún bô chháiiōng Lômájī, khiok sī koattēng hūnha̍p súiōng Hànjī kah kámiâ.

Só͘í, tùi Hànjī ê khùnkéng tiong káithoat chhut.lâi, tī chiapsiū sehong susióng hongbīn mā iûgôan ū chin chē līpiān. Nāsī Ji̍tpún hit tongsî gōanì chháiiōng Lômájī, kin'áji̍t ê chìntián to̍h m̄ nā sī ánne. Ū lâng teh lūnsu̍t Ji̍tpún ê chhengliân lâng engkai koh khah iôngī liáukái bûnjī, ē tàng pôeióng koh khah chē ê tìhūi. Chòekīn kúi nî lâi, chit hongbīn ê piānlūn piàn kah koh khah oa̍hthiàu, kahná ū jú lâi jú chē ê oa̍htāng tng teh chìnhêng. Koh khah chìn chi̍tpō͘ lūnsu̍t, nāsī Ji̍tpún tī tē it pái îsin chi chho͘ to̍h hòngkhì Hànjī lâi chháiiōng Lômájī, ánne kin'áji̍t ê Ji̍tpún chìnpō͘ bē thêngliû tī kin'áji̍t ê chúichún. M̄ koh nā tī koh khah tōa ê chânchhù téngbīn lâi khòaⁿ, khéngtēng ū chi̍t kóa ta̍ttit kēngcheng ê tē pō͘, jîchhiáⁿ khólêng kah sehong kokka pí khí.lâi koh khah ū kēngcheng la̍t.

Kin'áji̍t ê Tâioân sī khiā tī Ji̍tpún tē it pái ho̍kheng ê kaitōaⁿ, tio̍h í Ji̍tpún ê tē it pái îsin ê kenggiām chò chhamkhó, khólī hit tongsî ê pètoan, koattòan chháiiōng Lômájī, tio̍h phahpiàⁿ lâi phó͘ki̍p. Che sī chhengliân ê sūgia̍p, m̄ sī lāulâng ê sūgia̍p.

"Tâioân chhengliân" cha̍pchì tio̍h chiónglē phó͘ki̍p Lômájī, góa siongsìn tāike ē chīnla̍t lâi phahpiàⁿ. Khèngchiok chhòngkhan ê chit sî, che sī góa simlāi îit ê ǹgbāng. Bêngtì ê chòhoat sī, ēng khiampi ê simthài lâi ha̍ksi̍p sehong susióng, m̄ thang koh kèsio̍k ha̍ksi̍p kū sèle̍k páchhî ê Hànjī, cho̍attùi m̄ thang koh bêsu kū susióng soah siū khúnpa̍k. To̍h sī só͘ūi ê "khì Hàn", chháiiōng Lômájī, thang hō͘ tōatosò͘ ê Tâioân tóbîn ē tàng chiapchhiok tio̍h honghù ê bûnhòa, mā ǹgbāng ūi bókok ê Ji̍tpún chò khaihòa chìnpō͘ ê bô͘hōan. Goá kîkiû kàmla̍p, siàbián góa o͘pe̍hkóng ê só͘chāi.
（Gôanchài: 1920 nî "Tâioân Chhengliân" tē it kòan tē saⁿ hō）

眾議院議員 田川大吉郎（たがわ だいきちろう）

謹賀貴雜誌創刊，衷心感謝hō͘ 我有機會講kóa祝福ê話。

免講mā知，自明治時代以來，日本ē tàng得tio̍h今á日ê進步，主要是因為西方思想ê恩賜，以及日本tī hit內面有真心接受chiahê思想ê結果。支那ê財富大大超過日本，人口真chē，而且kah歐美ê關係比日本khah早，卻陷落去衰敗，關鍵是支那無像日本ánne學習西方思想，準講有teh學，mā是白目ka看bē起，驕傲in ê中華文化，欠缺謙卑來誠意接受ê結果，這是十蕊目chiu teh看，十支手teh指，一屑á疑問都無ê事實。所以，台灣青年列位，tio̍h思考過去獨尊中華文明ê種種弊端，m̄ thang koh再沉淪tī舊思想kah mîchiⁿ hiahê pháiⁿ習慣，tio̍h kah日本人仝款，來熱情學習歐美ê思潮。

聽講採用羅馬字是幫贊台灣發展siōng有效ê措施。Tú親像頭前所述，支那無beh學西方ê學術文化，koh冷漠ka忽略，所以tī時勢落伍，chiah來tú tio̍h今á日ê慘境。支那輕視歐美ê西方學術文化，kiámchhái有真chē原因，m̄ koh，我相信siōng大ê原因是文字之禍。無啥thang懷疑，漢字是一部困難koh gāigio̍h ê文字；真chē論述講起支那人大多數m̄ bat漢字是一个看現現ê事實證明。支那自古以來to̍h真少teh學漢字，大多數ê人無teh學漢字，所以真chē人無受過教育；hiahê受過教育ê人，mā無teh關心國家ê興衰，不管國家ê利益、興亡kah起起落落ê時勢；kantaⁿ有少數人參與國家ê政治，負擔國家ê存亡，大多數ê人民無興趣來chhap。這to̍h是支那衰敗ê原因，就ánne一再改朝換代。好字運ê是，日本有tùi支那hia學tio̍h物件，m̄ koh，日本ê歷史中間，有藤原氏興起、源氏興起、平氏興起、北條氏興起、足利氏興起、徳川氏興起，lóng充滿悲傷kah憤慨。

Tùi人類時代ê智慧程度來講，對這有疑問並m̄是無道理，m̄ koh tùi當今人類智慧ê程度來看，這hō͘ 咱產生憐憫kah不滿。這是bē tàng避免ê，因為hit當時ê日本，mā kantaⁿ有少數人teh學漢字，大多數ê人無學漢字，所以自然ē tàng了解其中ê原因。總是，tùi明治時代開始，日本to̍h採取避免tùi支那學習，改向歐美學習ê政策，盡心盡意tī日本人民中間開發教育機會，日本ê文學運動to̍h漸漸發展起來。結果，tī支那停頓不前ê同時，日本就ánne超越支那，soah ē tàng維持今á日ê盛況。當然，kah這同時，日本無採用羅馬字，卻是決定混合使用漢字kah假名。

所以，tùi漢字ê困境中解脫出來，tī接受西方思想方面mā猶原有真chē利便。若是日本hit當時願意採用羅馬字，今á日ê進展to̍h m̄ nā是ánne。有人teh論述日本ê青年人應該koh khah容易了解文字，ē tàng培養koh khah chē ê智慧。最近幾年來，chit方面ê辯論變kah koh khah活跳，kahná有jú來jú chē ê活動當teh進行。Koh khah進一步論述：若是日本tī第一pái維新之初to̍h放棄漢字來採用羅馬字，ánne今á日ê日本進步bē停留tī今á日ê水準。M̄ koh若tī koh khah大ê層次頂面來看，肯定有一kóa值得競爭ê地步，而且可能kah西方國家比起來koh khah有競爭力。

今á日ê台灣是khiā tī日本第一pái復興ê階段，tio̍h以日本ê第一pái維新ê經驗做參考，考慮hit當時ê弊端，決斷採用羅馬字，tio̍h phah拚來普及。這是青年ê事業，m̄是老人ê事業。

「台灣青年」雜誌tio̍h獎勵普及羅馬字，我相信大家ē盡力來phah拚。慶祝創刊ê chit時，這是我心內唯一ê ǹg望。明智ê做法是，用謙卑ê心態來學習西方思想，m̄ thang koh繼續學習舊勢力把持ê漢字，絕對m̄ thang koh迷思舊思想soah受捆縛。To̍h是所謂ê「去漢」，採用羅馬字，thang hō͘ 大多數ê台灣島民ē tàng接觸tio̍h豐富ê文化，mā ǹg望為母國ê日本做開化進步ê模範。

我祈求鑒納，赦免我烏白講ê所在。
（原載：1920年《台灣青年》第一卷第三號）